Zink zou bij verkoudheden bepaalde oorzakelijke virussen afremmen (1) en de symptomen verzachten (2,3). Een meta-analyse van de Cochrane Collaboration besloot dat zink de duur van verkoudheden vermindert en de ernst van de symptomen onderdrukt (4). De studies waren echter zeer heterogeen en subgroepanalyses zijn niet uitgevoerd. Minerva besprak reeds enkele behandelingen voor verkoudheid (5-7), maar zink kwam nog niet ter sprake.

Een recente systematische review en meta-analyse (2012) zocht in een brede waaier van bronnen (waaronder MEDLINE en Embase) naar RCT’s die een behandeling met zink, ingesteld binnen de drie dagen na de eerste symptomen van een verkoudheid, vergeleken met placebo of geen interventie (8). De auteurs vonden 17 studies met in het totaal 2 121 patiënten, waarvan ze 14 studies in de meta-analyse opnamen. Orale behandeling met zink verkortte de duur van (natuurlijke = niet geïnoculeerde) verkoudheden (primaire uitkomstmaat) met gemiddeld 1,65 dagen (95% BI van -2,50 tot -0,81) (N=8 studies met 934 patiënten). De auteurs schatten het risico van bias van de geïncludeerde studies laag in. Zo waren alle studies dubbelblind uitgevoerd, alhoewel het niet zeker is of een smaakverschil tussen placebo en het zinkpreparaat telkens vermeden kon worden. Toch scoorden de auteurs op basis van het GRADE-instrument (9) de kwaliteit van de primaire uitkomst als matig (verder onderzoek is nodig om het effect juister te kunnen inschatten), omwille van de belangrijke heterogeniteit (I² 95%) tussen de verschillende studies. Vooraf bepaalde subgroepanalyses toonden aan dat het effect alleen statistisch significant was voor volwassenen (niet voor kinderen) en voor zinkacetaat (niet voor zinkgluconaat en zinksulfaat). Hierbij treedt waarschijnlijk vermenging van variabelen op, want zinkacetaat werd alleen bij volwassenen gebruikt. Het effect was ook groter met hoge doses (>75 mg Zn++ per dag) dan met lage doses (<75 mg Zn++ per dag). De statistische heterogeniteit van alle subgroepanalyses bleef hoog (I²>80%) alhoewel alle studies met volwassenen, met hogere doses zink en met zinkacetaat significant beter waren dan placebo. Misschien is het daarom mogelijk dat grootschaliger onderzoek nauwkeuriger zal kunnen inschatten hoe groot het effect is van een hoge dosis zinkacetaat bij volwassen patiënten met een verkoudheid. Bij kinderen is de kans veel kleiner dat we ooit een gunstig effect van zink bij verkoudheden zullen kunnen aantonen. De onderzoekers evalueerden ook een aantal secundaire uitkomstmaten: de ernst van de symptomen werd niet beïnvloed door de inname van zink (N=4 studies), na 3 dagen was er geen verschil in de proportie van patiënten met en zonder symptomen van verkoudheid (N=8 studies met 1 252 patiënten) en na 7 dagen waren er wel minder patiënten met symptomen van verkoudheid in de zinkgroep (RR 0,63; 95% BI van 0,44 tot 0,90) (N=9 studies met 1 325 patiënten). Behandeling met zink leidde ook tot meer ongewenste effecten (RR 1,24; 95% BI van 1,05 tot 1,46; I² 37%), waaronder slechte smaak in de mond en nausea. In de meta-analyse wordt geen melding gemaakt van eventueel gebruikte symptomatische comedicatie. In België zijn er geen geneesmiddelen geregistreerd op basis van zink voor de behandeling van verkoudheden. Beschikbare zinkpreparaten voor oraal gebruik hebben allemaal het statuut van voedingssupplement en mogen geen therapeutische indicaties voeren.

Besluit

Deze meta-analyse van kleinschalige, zeer heterogene studies wijst op een mogelijk bescheiden effect van zinkacetaat om de duur van een verkoudheid bij volwassen patiënten te verkorten. Verder grootschalig onderzoek met deze subgroep is echter nodig om de grootte van het effect correct in te schatten.

Referenties

1. Suara RO, Crowe JE jr. Effect of zinc salts on respiratory syncytial virus replication. Antimicrob Agents Chemother 2004;48:783-90.
2. Novick SG, Godfrey GC, Godfrey NJ, et al. How does zinc modify the common cold? Clinical observations and implications regarding mechanisms of action. Med Hypotheses 1996;46:295-302.
3. Godfrey JC, Conant Sloane B, Smith DS, et al. Zinc gluconate and the common cold: a controlled clinical study. J Int Med Res 1992;20:234-46.
4. Singh M, Das RR. Zinc for the common cold. Cochrane Database Syst Rev 2011; Issue 2.
5. Laekeman G. Zalf smeren tegen hoesten? Minerva 2011;10(5):60-1.
6. Laekeman G. Beschermt fytotherapie jonge kinderen tegen luchtweginfecties? Minerva 2005;4(1):9-11.
7. De Sutter A. Echinacea bij verkoudheid. Minerva 2003;2(9):143-4.
8. Science M, Johnstrone J, Roth DE, et al. Zinc for the treatment of the common cold: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. CMAJ 2012;184:E551-61.
9. Guyatt GH, Oxman AD, Vist GE, et al; GRADE Working Group. GRADE: an emerging consensus on rating quality of evidence and strength of recommendations. BMJ 2008;336:924-6.