Samenvatting

Achtergrond

Er is nog geen consensus over het effect van echinacea ter preventie of behandeling van verkoudheid. Studies tonen een beperkt effect in preventie en mogelijk iets meer effect in behandeling, maar alle studies hebben belangrijke methodologische beperkingen (geen objectieve uitkomsten, onvoldoende garanties voor correcte randomisering, onvoldoende power enzovoort).

Bestudeerde populatie

In deze studie werden 148 studenten van een universiteit in de V.S. geïncludeerd met recent ontstane symptomen van een bovenste luchtweginfectie. Ze waren allen ouder dan 18 jaar, hadden het gevoel dat er ‘een verkoudheid op komst was’ en ondervonden minstens twee symptomen (uit een lijst van 15) waarvan één specifiek voor de luchtwegen. Geen enkel symptoom mocht langer dan 36 uur aanwezig zijn. De 15 bevraagde symptomen waren: droge hoest, productieve hoest, hoest die de slaap verstoort, keelpijn, geprikkelde keel, heesheid, loopneus, verstopte neus, niezen, hoofdpijn, koorts, transpireren, spierpijn, gevoel van uitputting en verminderde eetlust.

Onderzoeksopzet

In deze placebogecontroleerde gerandomiseerde klinische trial werden 73 deelnemers behandeld met een droog plantenpreparaat van echinacea, een mengsel van ongeraffineerd Echinacea purpura kruid (25%) en wortel (25%) met Echinacea angustifolia wortel (50%). De eerste dag werden zes capsules van elk één gram ingenomen waarna de behandeling werd voortgezet met een dagelijkse inname van drie capsules gedurende maximaal tien dagen. Randomisering gebeurde met een computergegenereerde random number list, blindering werd uitvoerig gecontroleerd.

Uitkomstmeting

De deelnemers scoorden bij inclusie en vervolgens elke dag de ernst van de 15 symptomen op een negenpunts-Likert- schaal.Tevens kenden ze een gelijkaardige score toe aan hun algemeen ziektegevoel. Follow-up liep door tot aan de dag dat de student ‘nee’ antwoordde op de vraag ‘denkt u vandaag nog ziek te zijn?’ De therapietrouw werd beoordeeld aan de hand van een dagboek en het tellen van overgebleven medicatie.

Resultaten

De follow-up was nagenoeg volledig (slechts zes studenten stopten met de studie). In totaal beschikte men over gegevens van 853 ‘deelnemersdagen’. Men vond geen effect van echinacea noch op de duur van de symptomen, noch op de ernst ervan. De gemiddelde duur van verkoudheid bedroeg 5,75 dagen in de placebogroep en 6,27 dagen in de echinaceagroep: een verschil van -0,52 dagen (95% BI -1,09 tot 0,22). Voor geen enkel van de 15 symptomen verminderde de ernst sneller in de echinaceagroep dan in de placebogroep.

Conclusie van de auteurs

Deze studie kon niet aantonen dat echinacea, gestart vanaf de eerste dag van een verkoudheid, enig effect heeft op de ernst en het verloop van het subjectief ziektegevoel.

Financiering

Deze studie werd gesponsord door het ‘US Department of Health and Human Services’.

Belangenvermenging

Geen aangegeven door de auteurs.

Bespreking

Echinacea werd reeds vroeger in verschillende studies onderzocht en was het onderwerp van een systematische review, gepubliceerd in de Cochrane Library 1 .Deze review, die de resultaten van 16 RCT’s samenvat, komt tot de conclusie dat "sommige preparaten beter lijken dan placebo". De auteurs maken nogal wat kanttekeningen bij de kwaliteit van de studies en besluiten dat het niet mogelijk is om duidelijk te kunnen aangeven welk product effectief is in welke dosis en welke omstandigheden. Patiënten en zorgverstrekkers die deze preparaten wensen te gebruiken, moeten zich ervan bewust zijn dat er grote verschillen kunnen bestaan in de chemische samenstelling en dat er geen goede onderbouwing bestaat voor de werkzaamheid ervan. De auteurs benadrukken dat er een grote nood bestaat aan studies van goede kwaliteit die op degelijke wijze gerapporteerd worden 1 .

De studie van Barrett et al. is ongetwijfeld een goede, zij het nog onvolledige, invulling van deze nood. De methodologische kwaliteit van de studie is groot, wat vertekening onwaarschijnlijk maakt. Een beperking is dat de resultaten enkel geldig zijn voor dit specifieke echinaceapreparaat en voor deze specifieke populatie van jonge gezonde volwassenen. Gezien de uiteenlopende resultaten van vroeger onderzoek 1 lijkt het niet verantwoord om de besluiten meteen te extrapoleren naar iedereen en naar alle echinaceaproducten. Onderzoek met andere preparaten (zoals extracten) of in andere populaties (zoals mensen met verminderde weerstand die erg vatbaar zijn voor verkoudheden) moet eerst gebeuren vooraleer het laatste woord over echinacea kan worden gezegd. Een tweede beperking is de eerder kleine onderzoekspopulatie waardoor kleinere effecten (bijvoorbeeld 5 of 10% verschil in scores van ernst) niet konden worden aangetoond. Het is echter zeer de vraag of een dergelijk klein effect klinisch relevant is.

Aanbeveling voor de praktijk

Jonge gezonde volwassenen met een beginnende verkoudheid hebben geen baat bij inname van capsules met droog plantenpreparaat van echinacea. Het gebruik hiervan is dus niet aanbevolen.

De redactie

1. Melchart D, Linde K, Fischer P, Kaesmayr J. Echinacea for prevention and treating of the common cold (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 3, 2003. Oxford: Update Software.