Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Franstalige redactie

Minerva publiceerde al zeer veel duidingen over het nut van antidepressiva voor de indicatie majeure depressie.

Bij de bespreking van de meta-analyse van Kirsh et al. besloten we dat antidepressiva in vergelijking met placebo alleen klinisch effectief zijn bij ernstige vormen van majeure depressie (1,2).

Verder wezen we op het kleine aantal studies over de werkzaamheid en de veiligheid van antidepressiva in de eerste lijn en op de lage methodologische kwaliteit ervan naar aanleiding van een meta-analyse die verscheen in de BMJ (3,4). Volgens deze meta-analyse zouden de tricyclische antidepressiva en de selectieve serotonine heropname-inhibitoren even werkzaam zijn en zouden er minder ongewenste effecten optreden dan in de tweede lijn (3,4).

In 2012 besloten we op basis van een meta-analyse van goede methodologische kwaliteit, dat er geen bewijs is voor de meerwaarde van het ene tweedegeneratie antidepressivum ten opzichte van het andere op het vlak van werkzaamheid en veiligheid (5,6).

De Cochrane Collaboration publiceerde einde 2012 een nieuwe systematische review van goede methodologische kwaliteit over het nut van amitriptyline versus placebo bij majeure depressie (7). De auteurs includeren 39 RCT’s (gepubliceerd tussen 1971 en 1997) met in het totaal 3 509 deelnemers. De studieduur varieert tussen 3 en 12 weken. De meeste studies vinden plaats in de ambulante setting (behalve in een tweetal studies waar patiënten 1 week gehospitaliseerd worden). Slechts 2 studies vermelden duidelijk de setting van de huisartspraktijk. Amitriptyline geeft een snellere respons dan placebo (18 RCT’s, n=1 987): OR 2,67 met 95% BI van 2,21 tot 3,23. In de amitriptylinegroep stoppen de deelnemers minder vaak dan in de placebogroep omwille van ineffectiviteit van de behandeling (19 RCT’s, n=2 017): OR 0,20 met 95% BI van 0,14 tot 0,28. Daartegenover stoppen meer patiënten in de amitriptylinegroep omwille van ongewenste effecten (19 RCT’s, n=2 174): OR 4,15 met 95% BI van 2,71 tot 6,35). De belangrijkste ongewenste effecten zijn visusstoornissen, constipatie en sedatie.

Hoe ernstiger de depressieve klachten bij aanvang, hoe groter de werkzaamheid van amitriptyline versus placebo (p=0,02), terwijl bij een hoge respons in de placebogroep de werkzaamheid van amitriptyline vermindert (p=0,05). De resultaten van deze systematische review bevestigen dat antidepressiva werkzamer zijn bij patiënten met een ernstiger depressie, wat vroeger al aangetoond was en hierboven ook vermeld (meta-analyse van Kirsch et al.). De funnel plot wees op vermoedelijke publicatiebias, maar een correctie van de primaire uitkomstmaat met de ‘trim and fill’ methode veranderde de resultaten niet.

De auteurs besluiten dat amitriptyline een werkzaam antidepressivum is, maar gepaard gaat met een aantal ongewenste effecten.

Besluit

Deze meta-analyse van goede methodologische kwaliteit includeert oude studies en studies van korte duur (zoals meestal het geval is bij studies over antidepressiva). Amitriptyline is in deze meta-analyse effectief voor de behandeling van depressie. De werkzaamheid van amitriptyline neemt toe naarmate de initiële depressie ernstiger is en vermindert als de placeborespons verhoogt.

Referenties

1. De Meyere M. Verband tussen ernst van depressie en werkzaamheid van nieuwere antidepressiva? Minerva 2008;7(8);118-9.
2. Kirsch I, Deacon BJ, Huedo-Medina TB, et al. Initial severity and antidepressant benefits: a meta-analysis of data submitted to the Food and Drug Administration. PLoS Med 2008;5:260-7.
3. MacGillivray S, Arroll B, Hatcher S, et al. Efficacity and tolerability of selective serotonin reuptake inhibitors compared with tricyclic antidepressants in depression treated in primary care: systematic review and meta-analysis. BMJ 2003;326:1014-9.
4. De Meyere M. SSRI’s versus TCA's in de eerste lijn. Minerva 2004;3(3);45-7.
5. Gartlehner G, Hansen RA, Morgan LC, et al. Comparative benefits and harms of second-generation antidepressant for treating major depressive disorder: an updated meta-analysis. Ann Intern Med 2011;155:772-85.
6. Chevalier P. Nieuwe antidepressiva: is er een voorkeur? Minerva online 28/06/2012.
7. Leucht C, Huhn M, Leucht S. Amitriptyline versus placebo for major depressive disorder. Cochrane Database Syst Rev 2012, Issue 12.