Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Franstalige redactie

Voor de aanpak van hoofdluis kan men kiezen voor een chemische, een mechanische of een fysische behandeling. Van de oudere chemische middelen zijn momenteel permethrine en malathion nog op de Belgische markt beschikbaar en geregistreerd als geneesmiddel. De werkzaamheid van deze middelen neemt meer en meer af, onder andere door de toenemende resistentie van hoofdluizen tegen insecticiden (1). De effectiviteit van het mechanisch verwijderen van hoofdluizen door middel van de nat-kammethode is matig gebleken (1) en de haalbaarheid van deze methode is niet getest op grote schaal. Siliconederivaten (bv. ivermectine) hebben een fysisch werkingsmechanisme door de luizen in te kapselen en op die manier te verstikken.

Er is bewijs dat deze behandelingsopties effectief zijn, maar de geringe methodologische kwaliteit van de studies (o.a. over chemische bestrijdingsmiddelen (2)) vraagt om een betere onderbouwing.

Ivermectine is bekend voor de aanpak van schurft. In 2012 publiceerde de N Engl J Med de resultaten van 2 RCT’s die de werkzaamheid van ivermectine vergeleken met placebo voor de behandeling van hoofdluis (3). De publicatie is een analyse van de gepoolde resultaten van 2 multicenter, gerandomiseerde, gecontroleerde, dubbelblinde studies met een identiek studieprotocol. Bij 780 deelnemers werd gedurende 10 minuten een lotion aangebracht met 0,5% ivermectine of zonder ivermectine. 765 deelnemers beëindigden de studie en de analyse van de resultaten gebeurde volgens het intention to treat principe. Ivermectine was statistisch superieur aan placebo: in de ivermectinegroep was 73,8% van de deelnemers luizenvrij de dag na de behandeling (dag twee), en dit was ook nog het geval op dag 8 en dag 15 (primaire uitkomstmaat) versus 17,6% in de controlegroep (p<0,001 voor het verschil). De frequentie en de ernst van ongewenste effecten waren gelijklopend in beide groepen. Pruritis, excoriaties en erytheem kwamen het meest voor: in de controlegroep was het aantal deelnemers met een incidentie van meer dan 1% van deze 3 ongewenste effecten iets hoger dan in de ivermectinegroep.

Deze studie is gefinancierd door de producent van de ivermectinelotion. De methodologische kwaliteit is goed volgens de Jadad-score (met toevoeging van het item intention to treat analyse), en aanvaardbaar op basis van de checklist van SIGN (4). De randomisatie gebeurde op basis van de indexpatiënt in een huisgezin (het jongste gezinslid met minstens 3 levende luizen). Na identificatie van de indexpatiënt includeerden de onderzoekers andere geïnfecteerde gezinsleden en deze kregen dezelfde behandeling als de indexpatiënt. Dit is een logische aanpak bij luizeninfecties, aangezien herinfectie een probleem is bij de eradicatie. De evaluatie van de werkzaamheid en de veiligheid op de dagen twee, acht en vijftien gebeurde door hiervoor opgeleide onderzoekers. Aandachtige inspectie van hoofdluizen duurde minstens 15 minuten, tenzij de onderzoekers sneller levende luizen detecteerden. Door te kiezen voor placebo als controlebehandeling, weten we niet welke plaats ivermectine inneemt ten opzichte van de gebruikelijke behandelingen. Een eenmalige applicatie met ivermectine is evenwel niet 100% werkzaam: 1 op de 4 deelnemers in de interventiegroep heeft 15 dagen na de behandeling nog luizen. Dat roept vragen op. Misschien zou het nuttig zijn om meerdere applicaties van dezelfde lotion te evalueren of de werkzaamheid van de lotion te vergelijken met deze van andere bestrijdingsmiddelen.

Besluit

Bij pooling van 2 studies met een aanvaardbare methodologische kwaliteit, blijkt dat een eenmalige applicatie van 0,5% ivermectine lotion statistisch significant effectiever is dan placebo voor de eradicatie van hoofdluis, maar de werkzaamheid is niet 100%. De studies vergelijken deze lotion niet met andere gebruikelijke bestrijdingsmiddelen. De plaats van ivermectine voor de behandeling van hoofdluis moet nog nader onderzocht worden.

Referenties

1. Lapeere H, Van Driel M. Hoofdluis mechanisch of chemisch bestrijden? Minerva 2006;5(4):61-3.
2. Vander Stichele R, Lapeere H. Dimeticon versus malathion voor de behandeling van hoofdluis? Minerva 2008;7(9):142-3.
3. Pariser DM, Meinking TL, Bell M, Ryan WG. Topical 0,5% ivermectin lotion for treatment of head lice. N Engl J Med 2012;367:1687-93.
4. Scottish Intercollegiate Guideline Network. Methodology Checklist 2: Randomised Controlled Trials. SIGN 2012.