Valpreventie bij ouderen is een frequent onderwerp in Minerva (1,2). De meest recente meta-analyse van de Cochrane Collaboration geeft drie elementen aan voor valpreventie bij ouderen met visusproblemen (3):

• chirurgische interventie voor cataract aan een eerste oog is effectief
• veiligheidmaatregelen in huis bij ouderen die zeer slecht zien zijn effectief
• evaluatie en correctie van visusproblemen is niet effectief.

De auteurs van de originele studies verklaren het niet effectief zijn van de laatste interventie door het feit dat ouderen tijd nodig hebben om zich aan te passen aan nieuwe brilglazen en dat deze aanpassingsperiode een groter valrisico inhoudt. Kan het preventieve effect ook verband houden met het type aangepaste brilglazen?

Oogartsen schrijven bij ouderen frequent multifocale brilglazen (bifocale, trifocale of progressieve)  voor. Deze brilglazen veranderen de diepteperceptie en de contrastgevoeligheid. Als gevolg hiervan  verandert de controle over het plaatsen van de voeten (4) en verhoogt  het valrisico buitenshuis en bij het gebruik van trappen (5).

In 2010 publiceerde de BMJ de VISIBLE-studie (Visual Intervention Strategy Incorporating Bifocal and Long-distance Eyewear), een RCT van goede methodologische kwaliteit (6). De auteurs onderzoeken of het nuttig is om multifocale brilglazen te vervangen door unifocale glazen voor het vertezicht bij thuiswonende ouderen met relatief verhoogd valrisico. De deelnemers waren 80-plussers of 65-plussers met een verhoogd valrisico (val in de voorbije twaalf maanden of een score van minstens vijftien seconden voor de timed up and go test). De deelnemers in de interventiegroep kregen als opdracht hun unifocale brilglazen te gebruiken bij activiteiten buitenshuis, vooral bij het gebruik van trappen, in winkels, openbaar vervoer en op niet-vertrouwde plaatsen. De interventiegroep kreeg ook instructies over het gebruik en het nut van de unifocale brilglazen. In vergelijking met multifocale brilglazen verminderden gewone brilglazen over twaalf maanden de frequentie van alle valpartijen (NNT van 1,1), van valpartijen buiten (NNT van 1,9) en van valpartijen met letsel (NNT van 2,6). Bij deelnemers die weinig buiten komen (score voor buitenhuisactiviteiten ≤ de mediaan) verhoogde de interventie echter juist wel het valrisico, een effect dat significant was voor valpartijen buitenshuis (NNH van 4,5).

De auteurs trekken uit hun studie verschillende lessen voor de praktijk. Ze raden aan zeer goed de meerwaarde te evalueren om multifocale brilglazen eerder voor te schrijven dan gewone brilglazen. Ze wijzen op het nut van gewone brilglazen bij ouderen met belangrijke gezichtscorrectie, verhoogd valrisico en die vaak actief zijn buitenshuis, maar dan ook alleen maar in deze context. Ze menen dat er onvoldoende gegevens zijn om uit te maken welk type multifocale brilglazen de voorkeur genieten.

Besluit

Bij ouderen met verhoogd valrisico en multifocale brilglazen met grote correctiefactor kan de vervanging door unifocale correctieglazen nuttig zijn voor de preventie van valpartijen buitenhuis, indien de persoon frequent buiten komt.

Referenties

1. Chevalier P. Valpreventie: multifactoriële evaluatie en doelgerichte interventie. Minerva 2008;7(3):46-7.
2. Chevalier P. Valpreventie bij thuiswonende ouderen. Minerva 2010;9(5):50-1.
3. Gillespie LD, Robertson MC, Gillespie WJ, et al. Interventions for preventing falls in older people living in the community. Cochrane Database Syst Rev 2009, Issue 2.
4. Johnson L, Buckley JG, Harley C, Elliott DB. Use of single-vision eyeglasses improves stepping precision and safety when elderly habitual multifocal wearers negociate a raised surface. J Am Geriatr Soc 2008;56:178-80.
5. Lord SR, Dayhew J, Howland A. Multifocal glasses impair edge contrast sensitivity and depth perception and increase the risk of falls in older people. J Am Geriatr Soc 2002;50:1760-6.
6. Haran MJ, Cameron ID, Ivers RQ, et al. Effect on falls of providing single lens distance vision glasses to multifocal glasses wearers: VISIBLE randomised controlled trial. BMJ 2010;340:c2265.