Schattingen over de incidentie van schizofrenie variëren. De levenslange prevalentie van een psychotisch syndroom (waaronder schizofrenie) wordt geschat op 2 tot 3% (1,2). Subklinische psychotische symptomen daarentegen komen veel vaker voor, zijn vooral frequent bij jongeren en verdwijnen meestal (75-90%) spontaan (1,3). Een echt klinisch waarneembaar psychotisch syndroom is dus maar het topje van de ijsberg.

In 2008 werd in Minerva een systematische review geduid over de relatie tussen gebruik van cannabis en het onstaan van chronische psychotische stoornissen. De gecorrigeerde Odds Ratio bedroeg 1,41 (95 % BI van 1,20 tot 1,65) voor ‘ooit’ versus ‘nooit’ cannabisgebruik en 2,09 (95% BI van 1,54 tot 2,84) voor ‘zeer frequent’ versus ‘nooit’ cannabisgebruik. Omwille van de lage incidentie van schizofrenie in de algemene populatie (zie hoger) hebben we toen deze cijfers gerelativeerd en stelden we dat er verder observationeel onderzoek nodig was  om een oorzakelijk verband tussen cannabisgebruik en psychotische stoornissen te kunnen aantonen (4).

Een recente, observationele studie gaat verder in op de relatie in de tijd tussen het gebruik van cannabis en het ontstaan van psychotische symtomen (5). In deze longitudinale prospectieve cohortstudie werden 3 021 jongeren van 14-24 jaar gerekruteerd. Ze werden na gemiddeld 3,5 en 8,4 jaar gevraagd om een vragenlijst in te vullen. Deze vragenlijst werd afgenomen door getrainde onderzoekers en peilde naar het cannabisgebruik en de incidentie van psychotische symptomen. 2 020 jongeren konden gedurende de ganse studieperiode opgevolgd worden. De eerste 3,5 jaar bedroeg de totale incidente van psychotische symptomen 31% bij cannabisgebruikers en 20% bij niet-gebruikers. Na 8,4 jaar was de incidentie in beide groepen gehalveerd. Jongeren die op tijdstip 3,5 jaar incidenteel cannabis gebruikten, hadden een verhoogde kans om later (op tijdstip 8,4 jaar) psychotische symptomen te hebben (OR 1,5; 95% BI van 1,1 tot 2,1, p=0,018). Na exclusie van de jongeren die geen cannabis gebruikten bij de start van de studie en op tijdstip 3,5 jaar geen psychotische symptomen hadden, zag men dat risico toenemen (OR 1,9; 95% BI van 1,1 tot 3,1, p=0,021). Deze studie toont dus aan dat occasioneel gebruik van cannabis gedurende een lange periode (meer dan 8 jaar) een belangrijke factor kan zijn bij het ontstaan van psychotische symptomen bij jongeren die initieel geen verhoogde vatbaarheid voor psychose hadden. Jongeren die zowel bij de start als op tijdstip 3,5 jaar cannabis gebruikten (=continue gebruikers) hadden een nog grotere kans op het optreden van psychotische symptomen na 8,4 jaar (OR 2,2; 95% BI van 1,2 tot 4,2, p=0,016). Zoals andere studies levert ook deze studie dus argumenten om jongeren te waarschuwen dat cannabisgebruik het risico verhoogt om later in het leven een psychotische ziekte te ontwikkelen. In de huisartspraktijk verdient cannabis daarom dezelfde aandacht als alcohol of roken (4). Blijvende counseling over het gebruik van cannabis is noodzakelijk bij alle jongeren en dus niet alleen bij jongeren met een verhoogde vatbaarheid voor psychotische aandoeningen.

Besluit

Cannabisgebruik is een risicofactor voor het ontwikkelen van tijdelijke psychotische symptomen. Continu cannabisgebruik kan het risico van psychose doen toenemen. Adolescenten moet men op de hoogte stellen van dit risico en het gebruik van cannabis kan men hierbij best ontraden.

Referenties

1. van Os J, Kenis G, Rutten BP. The environment and schizophrenia. Nature 2010;468:203-12.
2. Perälä J, Suvisaari J, Saarni SI, et al. Lifetime prevalence of psychotic and bipolar I disorders in a general population. Arch Gen Psychiatry 2007; 64:19-28.
3. van Os J, Linscott RJ, Myin-Germeys I, et al. A systematic review and meta-analysis of the psychosis continuum: evidence for a psychosis proneness-persistence-impairment model of psychotic disorder. Psychol Med 2009;39:179-95.
4. Avonts D. Veroorzaakt cannabisgebruik psychose en depressie? Minerva 2008;7(7):100-1.
5. Kuepper R, van Os J, Lieb R, et al. Continued cannabis use and risk of incidence and persistence of psychotic symptoms: 10 year follow-up cohort study. BMJ 2011;342:d738.