Samenvatting

Achtergrond

Warmteopwellingen zijn de meest frequente klacht bij menopauzale vrouwen. Deze klachten kunnen jaren aanwezig zijn; bij 20% van de vrouwen duren ze zelfs vijftien jaar. Ongeveer 75% van de vrouwen in de menopauze heeft last van warmteopwellingen, en bij 20% zijn die zeer sterk aanwezig. Het zoeken naar alternatieven voor hormonale substitutietherapie (HST) is volop gestart, nu vaststaat dat de gevaren van HST op lange termijn niet opwegen tegen de voordelen (1).

Bestudeerde populatie

Aan dit onderzoek namen 165 vrouwen deel van achttien jaar of ouder met een gemiddelde leeftijd van 53 jaar, die minstens twee of drie warmteopwellingen hadden en minstens zes weken gestopt waren met hormonale therapie.

Onderzoeksopzet

Gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde, parallelgroepstudie. Na een inloopfase van één week kregen de deelneemsters ofwel placebo (n=56), ofwel paroxetine 'controlled release' (CR) 12,5 mg (n=51) ofwel 25 mg (n=58) gedurende zes weken.

Uitkomstmeting

Het primaire eindpunt was de verandering in een samengestelde score (frequentie x ernst) na zes weken. De patiënten hielden een gevalideerd dagboek bij, waarin zowel de frequentie als de ernst werden gescoord. Daarbij werden op week 1, 3 en 6 enkele vragenlijsten afgenomen. De samengestelde score werd berekend door de ernstscore (1 tot 4) te vermenigvuldigen met de dagelijkse frequentie van de opwellingen.

Resultaten

Gemiddeld daalde de score significant meer in beide paroxetinegroepen dan in de placebogroep (zie tabel).

Conclusie van de auteurs

Volgens de auteurs kan paroxetine CR een effectief en aanvaardbaar alternatief zijn voor hormonale en andere therapieën bij menopauzale warmteopwellingen.

Financiering

De studie werd gesponsord door de firma Glaxo SmithKline, die de actieve medicatie en placebo verschafte.

Belangenvermenging

Drie van de vier auteurs zijn werknemers van Glaxo-SmithKline.

Bespreking

Methodologisch staat deze studie goed op punt. Men kan zich echter vragen stellen bij de zin om vanaf achttien jaar menopauzale dames te screenen, alsook waarom in de studie geen onderscheid werd gemaakt tussen de natuurlijke menopauze en de ovariëctomiegroep. In Clinical Evidence wordt aangegeven dat clonidine, testosteron of antidepressiva geen duidelijk alternatief bieden (2).Vitamine E (3) en andere nietfarmacologische therapieën (4) zouden een licht effect hebben. Enkele studies met fluoxetine (5) en venlafaxine (6) wezen al op een duidelijk effect, zodat paroxetine nu de derde in de rij van de antidepressiva wordt. Terloops willen we hier wijzen op het merkwaardige placebo-effect: een daling van gemiddeld 30% op de scorelijst. De ongewenste nevenwerkingen lijken aanvaardbaar: hoofdpijn, nausea en slapeloosheid in 5 à 10%. De basis van de werking van de SSRI’s op warmteopwellingen blijft onbekend. Uit proeven op dieren lijkt serotonine een belangrijke rol te spelen in de thermoregulatie.

Betekenis voor het therapeutisch arsenaal

Eerst en vooral dient gezegd dat een hormonale substitutietherapie van korte duur voorlopig nog steeds een verantwoorde aanpak kan zijn. De zoektocht naar alternatieven is volop ingezet, en SSRI’s lijken hierbij een effectief model. Het siert de auteurs, die nochtans intense banden hebben met de sponsorende industrie, dat ze zelf tot het besluit komen dat we te weinig zicht hebben op de duur van het effect: nu is dit slechts bewezen voor zes weken. Ook de bijwerkingen zijn enkel bekend voor die korte periode. Daarom stellen de auteurs dat we nog niet weten of we paroxetine kunnen gebruiken in de eerste of de tweede lijn: een wijs besluit waar we ons enkel bij kunnen aansluiten.

Besluit

Uit deze studie blijkt dat paroxetine aan een dosis van 12,5 mg/dag werkzaam is en goed wordt verdragen in de behandeling van warmteopwellingen bij menopauzale vrouwen. Aangezien deze studie de patiënten slechts zes weken opvolgde, is het nog niet duidelijk of het zinvol is om paroxetine voor langere tijd voor te schrijven. Er is nood aan andere studies die niet alleen het effect van SSRI’s, maar ook van andere medicamenten en niet-medicamenteuze therapieën,onderzoeken.

1. Morris E, Rymer J. Menopausal symptoms. Clin Evid 2003;10:2138-50.
2. Lemiengre M. Hormonale substitutie: het einde van een illusie? [Editoriaal] Huisarts Nu (Minerva) 2002;31(7):358-62.
3. Barton DL, Loprinzi CL, Quella SK, et al. Prospective evaluation of vitamin E for hot flashes in breast cancer survivors. J Clin Oncol 1998;16:495-500.
4. Stearns V, Ullmer L, Lopez J, et al. Hot flushes. Lancet 2002;360:1851-61.
5. Loprinzi CL, Sloan JA, Perez EA, et al. Phase III evaluation of fluoxetine for treatment of hot flashes. J Clin Oncol 2002;20:1578-83.
6. Loprinzi CL, Kugler JW, Sloan JA, et al. Venlafaxine in management of hot flashes in survivors of breast cancer: a randomised controlled trial. Lancet 2000;356:2059-63.