Minerva Kort biedt u korte commentaren op publicaties die door de redactie van Minerva zijn geselecteerd. Interessante en voor huisartsen relevante studies die niet direct in een ruimer kader kunnen of moeten worden besproken, krijgen een plaats in deze rubriek. Iedere selectie wordt kort samengevat en van enkele regels commentaar voorzien door een referent. De redactie van Minerva wenst u veel leesgenot.

Samenvatting

Deze studie bestudeert het langere termijn effect (over drie jaar) van een vermageringsdieet op de bloeddruk. Dit onderzoekt men in een multicenter RCT met 1 191 normotensieve (!) gezonde obese proefpersonen (BMI voor zowel mannen als vrouwen is gemiddeld 31) met een gemiddelde leeftijd van 43 jaar. De controlegroep krijgt enkel ‘usual care’ als behandeling. Bij de actieve deelnemers wordt een correctie van het overgewicht nagestreefd door middel van een initiatie in de voedingsleer, het aanleren van gedragstherapeutische ondersteuningen en het progressief opvoeren van de lichaamsbeweging. Een opvolgingsgraad van meer dan 90% na drie jaar is een garantie dat deze prospectieve interventiestudie methodologisch in orde is.

Bij de normotensieve deelnemers met de grootste gewichtsreductie (gemiddeld 8,8 kg) is er na zes maanden een aanzienlijke bloeddrukdaling waar te nemen (systolisch 7 mm Hg en diastolisch 5 mm Hg). Daarna is het interventieprogramma voor de obesitascontrole minder intensief. Dit resulteert in een geleidelijke gewichtstoename, zodat bij de interventiegroep de initieel bekomen gewichtsreductie na drie jaar volledig is geneutraliseerd. De deelnemers aan deze studiearm vertonen weer hun aanvangsgewicht, maar bij de controlepersonen is het aanvangsgewicht ondertussen toegenomen met gemiddeld 2 kg. Dit resulteert niet alleen in een verschil in bloeddruk tussen de twee studiegroepen, maar vooral in een significante verhoogde kans op het ontwikkelen van hypertensie (bijna tweemaal zo groot in de controlegroep als bij de personen met de grootste initiële gewichtsreductie).

Bespreking

Deze studie is bijzonder boeiend omdat het langetermijneffect van een dieet op de bloeddruk nog niet bekend was. Kortetermijnstudies, waarbij een goede bloeddrukcontrole in geval van lichte of matige hypertensie is bereikt met niet-medicamenteuze behandelingsmaatregelen alléén, bestaan wel 1. Maar die vertonen een aantal beperkingen: de korte duur en het noodzakelijk gebruik van uitgebreide implementatietechnieken. Een recente publicatie bevestigt nogmaals de spectaculaire kortetermijnresultaten van een dieet op de bloeddrukdaling: 30 dagen intensieve dieetcorrectie resulteert in een vermindering van gemiddeld 6 mm Hg voor de systolische en 3 mm Hg voor de diastolische bloeddruk 2. Deze bloeddrukdalingen zijn minstens even belangrijk als na een medicamenteuze monotherapie. Maar ook in deze studie is de impact van de proefsituatie (en de inspanningen van het onderzoeksteam) zeer groot: de proefpersonen mogen zelfs niets anders eten dan de speciaal bereide studiemaaltijden en snacks! Het excluderen van patiënten met hypertensie (gemiddelde bloeddruk bedraagt 127/86 mm Hg) is op het eerste gezicht wel eigenaardig, maar de reden hiertoe is waarschijnlijk dat op die manier de bias van medicamenteuze behandeling wordt vermeden.

Wat leert deze studie ons?

Ten eerste leren we dat zelfs een wetenschappelijke proefopstelling met veel logistieke (en financiële) ondersteuning niet in staat is om een interventiegroep van 595 obese personen langer dan zes maanden intensief te begeleiden, met als gevolg dat het gemiddeld bekomen gewichtsverlies verdwijnt. Hiermee wordt bevestigd dat therapietrouw aan niet-medicamenteuze behandelingsstrategieën een probleem is. Het is duidelijk dat dit in de eerste lijn enkel gerealiseerd kan worden als de huisarts hiervoor veel tijd vrijmaakt en zich bekwaamt in specifieke counselingtechnieken. Andere noodzakelijke randvoorwaarden zijn de erkenning en terugbetaling van de prestaties van diëtisten, psychologen, gedragstherapeuten en bewegingstherapeuten. Zonder hun inzet zijn de behaalde studieresultaten ondenkbaar.

Ten tweede kunnen we vaststellen dat een initiële forse gewichtsreductie ook op halflange termijn (drie jaar) resulteert in een belangrijke winst op de cardiovasculaire risicoreductie, en specifiek op het voorkomen van hypertensie.

Ten slotte zien we dat het gunstige effect van een tijdelijke gewichtsreductie met de tijd verloren gaat, maar dat omgekeerd, het behouden van het ideale lichaamsgewicht waarschijnlijk gepaard gaat met een persisterend gunstig effect op de bloeddruk. Echte langetermijnstudies moeten nog plaatsvinden. Dat hiermee de toename van de bloeddruk met de leeftijd, die onafhankelijk is van andere factoren, kan worden geneutraliseerd is zeer onwaarschijnlijk.

Belangenvermenging/financiering:

Deze studie werd onder andere ondersteund door het ‘National Heart and Blood Institute, National Institutes of Health’ (V.S.). Belangenvermenging is niet gemeld.

Besluit

Het nastreven van een ideaal lichaamsgewicht is en blijft de eerste en belangrijkste maatregel in de hypertensiebehandeling op de eerste lijn. Dit is echter complex en arbeidsintensief en kan met de huidige organisatie van de gezondheidszorg niet gerealiseerd worden.

Literatuur

1. P. De Cort Het effect van gewichtsverlies en zoutbeperking op hypertensie bij ouderen. Huisarts Nu (Minerva) 1998;27(3):329-31.
2. F. Sacks, L Svetkey, W Vollmer, et al. Effects on blood pressure of reduced dietary sodium and the dietary approaches to stop hypertension (DASH) diet. N Engl J Med 2001;344:3-10.