In de meeste Europese landen wordt de Alzheimermedicatie terugbetaald. Ook in België is nu een procedure aanvaard.

Merkwaardig

Uit de kritische analyse die in dit Minervanummer wordt gebracht, komen gegevens naar voor die wijzen op de geringe klinische relevantie van deze medicatie en de negatieve kosten-batenbalans. Dit sluit vrij goed aan bij een recent overzicht in het Tijdschrift voor Geneeskunde 1.

De besproken farmaca hebben geen invloed op harde eindpunten zoals morbiditeit en mortaliteit. De meeste studies lopen slechts over zes maanden, slechts enkele over één jaar.Over het effect op lange termijn weten we dus niets. Het vastgestelde effect betekent gemiddeld 4 punten verbetering op een 70-punten scorelijst (ADAS- Cog) met mogelijk een uitstel van plaatsing in een instelling. De patiënt zelf stelde geen verbetering vast in de kwaliteit van leven. Hiertegenover staat dat slechts een minderheid van de patiënten positief reageert op de medicatie, dat heel wat ongewenste bijwerkingen worden gezien zoals levertoxiciteit, gastro-intestinale last en slaapstoornissen, en ten slotte een kostprijs van ongeveer 100 € per maand. Kosten-batenanalyses op lange termijn ontbreken 2.

Voor de terugbetaling is een procedure voorzien waarbij een multidisciplinair team wordt ingeschakeld en minstens een CT-scan of NMR-scan dient genomen te worden. Iedere arts moet oordelen of de kleine kans op geringe winst opweegt tegen de uitgebreide onderzoeken en uitgaven. Dit kan gebeuren in overleg met de patiënt en/ of familie ('shared decision making').

Ondertussen lijkt het duidelijker dat de (huis)arts een belangrijke rol kan spelen in het stellen van de diagnose (kwetsbaarheidconcept) en in het realiseren van een niet-medicamenteuze aanpak vooral door het informeren en begeleiden van de mantelzorgers 3,4.

Merkwaardig toch

dat men zich plots zo’n zorgen maakt over een minimaal verlies aan cognitieve functie van bejaarden en zoveel energie en geld over heeft voor een gering resultaat.

België is de koploper in verbruik van benzodiazepines; vooral bejaarden zijn de grootste gebruikers.Neuroleptica worden gemiddeld aan 5% van de bejaarden voorgeschreven en in RVT’s zelfs aan 20%. Het effect van deze twee groepen medicamenten op de onderdrukking van de cognitieve functie is zorgwekkend 5-9. Recent is door heel wat studies bewezen dat er methodes bestaan om benzodiazepines af te bouwen bij al deze bejaarden 5-7. Reeds in de jaren '90 stelde men vast dat in 85% van de gevallen bejaarden onterecht een neurolepticum kregen. Ook hier bracht een langzame afbouw een spectaculaire verbetering van de cognitieve functie, de stemming en de motoriek van de bejaarden 8-9.

In afwachting van effectievere en minder toxische medicatie tegen Alzheimerdementie kunnen we misschien al beginnen met een meer verantwoord voorschrijven van psychofarmaca en meer bepaald met de systematische afbouw van benzodiazepines en neuroleptica bij bejaarden, zowel in RVT’s als in de thuiszorg.

Het effect hiervan op de cognitieve functie en het gedrag is spectaculair; ongewenste nevenwerkingen verdwijnen als sneeuw voor de zon, de kosten voor medicatie zijn nihil en onderzoeken dienen niet te gebeuren. Hoe komt het toch dat dit zo moeilijk van de grond komt? Misschien is het goed dat de overheid hier ook incentives bedenkt: het positieve effect op de gezondheid van bejaarden is verzekerd en de kosten-batenbalans zal hier duidelijk positiever uitvallen dan het terugbetalen van Alzheimermedicatie.

M. De Meyere

1. Lambert M, Mets T. Nieuwe behandelingsvormen van Alzheimerdementie. Tijdschr Geneeskunde 2002;58:405-13.
2. Storosum JG, Van Gool WA, Van den Berg Jeths A,Wolff I. Dementie. In: Geneesmiddelen nu en in de toekomst, RIVM. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 2002.
3. De Lepeleire J, Heyrman J. Diagnose en behandeling van dementie in de eerste lijn: nood aan een nieuw concept en een aangepaste procedure. Huisarts Nu 2002;31:225-33.
4. Schoenmakers B, Buntinx F, De Lepeleire J, et al. Mantelzorgers van dementerende bejaarden. Huisarts Nu 2002;31:296-302.
5. Habraken H, Soenen K, Blondeel L, et al. Gradual withdrawal from benzodiazepines in residents of homes for the elderly: experience and suggestions for future research. Eur J Clin Pharmacol 1997;51:355-8.
6. Petrovic M, Pevernagie D, Mariman A, et al. Fast withdrawal from benzodiazepines in geriatric patients: a randomized double-blind, placebo-controlled trial. Eur J Clin Pharmacol 2002;57:759-64.
7. De Meyere M. Benzodiazepines: afbouw in de huisartsenpraktijk. Tijdschr Geneeskd 1993;49:1621-9.
8. Purushottam B, Thapa K, Meadon G, et al. Effects of antipsychotic withdrawal in elderly nursing home residents. J Am Geriatr Soc 1994;42:280-6.
9. McShane R, Keene J, Gedling K. Do neuroleptic drugs hasten cognitive decline in dementia? Prospective study with necropsy follow-up. BMJ 1997;314:266.