Minerva wijdde reeds talrijke besprekingen aan de preventie van valpartijen bij ouderen. Fysieke oefeningen hadden in sommige studies een preventief effect bij thuiswonende ouderen (1,2). De resultaten van een meta-analyse toonden echter aan dat een multifactoriële screening van het valrisico en een geïndividualiseerde correctie van deze factoren geen winst opleverde (3). Deze meta-analyse illustreerde wel de heterogeniteit van alle studies en de moeilijkheid om globale conclusies te trekken over alle mogelijke interventies (4). Een andere meta-analyse focuste alleen op oefeningen (5). Uit de resultaten bleek dat minstens twee maal per week gedurende 25 weken oefeningen doen met inbegrip van evenwichtsoefeningen, het valrisico vermindert bij ouderen (6).

Ten slotte bevestigde een andere meta-analyse van zeer goede methodologische kwaliteit het preventieve effect van verschillende interventies zowel in het algemeen als voor sommige interventies bij welbepaalde doelpopulaties (7,8). De componenten van de voorgestelde interventies zijn variabel (oefeningen gericht op het uithoudingsvermogen, evenwicht, soepelheid,..) en ook de aanpak varieert (individueel of in groep). Vooral Tai-Chi is een interventie die goed onderzocht is.

Het ‘Otago-oefenprogramma’ is een zeer duidelijk omschreven interventie. Dit programma bestaat uit een individuele interventie bij thuiswonende ouderen en heeft een stijgende moeilijkheidsgraad (verhoging van weerstand, herhaling van de oefeningen, evenwichtsoefeningen en/of duur van het stappen). Na een reeks huisbezoeken van een instructeur start men een vaste en haalbare interventie (minstens drie maal per week). Als versterking van kracht en evenwicht is er een stapprogramma voorzien. Het volledige programma kan geraadpleegd worden op het internet.

Het programma is reeds in verschillende studies op een systematische manier geëvalueerd, over het algemeen door dezelfde auteursgroep. In 2010 publiceerden ze een systematisch overzicht (9). Ze includeerden de resultaten van 6 RCT’s (+ 1 universiteitsthesis) met in het totaal 1 503 thuiswonende vijfenzestigplussers (59 tot 450 per studie, gemiddelde leeftijd 81,6 jaar (± 3,9)). De studie-uitval in deze studies van goede methodologische kwaliteit bedroeg nog geen 2%. Het ‘Otago-oefenprogramma’ verminderde in vergelijking met de controlegroep significant het sterfterisico, een eindpunt dat men in dergelijke studies zelden onderzoekt: rate ratio 0,45 (95% BI van 0,25 tot 0,80). De controlegroepen kregen geen specifieke interventie of geen kinesitherapie. Ook het aantal valpartijen verminderde significant: incidence rate ratio 0,68 (95% BI van 0,56 tot 0,79). Er was echter geen significant effect op de ernstige letsels (breuken, hospitalisaties omwille van val) of de matig ernstige letsels door vallen. Het doorzetten van de oefeningen liet te wensen over bij de deelnemers die gedurende twaalf maanden werden opgevolgd (5 studies): slechts 37% van hen deed nog minstens drie maal per week de oefeningen en 56% minstens twee maal per week.

Besluit

De resultaten van deze meta-analyse tonen aan dat het ‘Otago-oefenprogramma’ effectief is voor de preventie van valpartijen bij ouderen thuis en voor de reductie van de mortaliteit in de twaalf maanden na de initiatie van het programma.

Referenties

1. Day L, Fildes B, Gordon I, et al. Randomised factorial trial of falls prevention among older people living in their own homes. BMJ 2002;325:128-33.
2. Chevalier P. 'Pre-validatie' en valpreventie bij kwetsbare bejaarden. Minerva 2003;2(4):59-62.
3. Gates S, Lamb SE, Fisher JD, et al. Multifactorial assessment and targeted intervention for preventing falls and injuries among older people in community and emergency care settings: systematic review and meta-analysis. BMJ 2008;336:130-3.
4. Chevalier P. Valpreventie: multifactoriële evaluatie en doelgerichte interventie. Minerva 2008;7(3):46-7.
5. Sherrington C, Whitney JC, Lord SR, et al. Effective exercise for the prevention of falls: a systematic review and meta-analysis. J Am Geriatr Soc 2008;56:2234-43.
6. Chevalier P. Oefeningen als preventie van valpartijen bij ouderen. Minerva 2009;8(5):72.
7. Gillespie LD, Robertson MC, Gillespie WJ, et al. Interventions for preventing falls in older people living in the community. Cochrane Database Syst Rev 2009, Issue 2.
8. Chevalier P. Valpreventie bij thuiswonende ouderen. Minerva 2010;9(5):50-1.
9. Thomas S, Mackintosh S, Halbert J. Does the 'Otago exercise programme' reduce mortality and falls in older adults?: a systematic review and meta-analysis. Age Ageing 2010;39:681-7.