Recherche

Inscrivez-vous à l’Alerte Newsletter

Minerva étant une revue d'Evidence-Based Medicine promeut la diffusion d'une information scientifique indépendante et apporte une analyse critique des publications pertinentes dans la littérature internationale.

Sommaire juillet 2025

Modèle prédictif pour un traitement hypoglycémiant optimal du diabète de type 2 ?

Cette étude de développement et de validation montre qu’un modèle basé sur des données cliniques recueillies de manière systématique peut prédire correctement l’effet hypoglycémiant de cinq classes pharmacothérapeutiques. Le modèle est utile pour sélectionner le traitement hypoglycémiant optimal afin de réguler la glycémie et de limiter le risque de complications chez les différents patients. L’étude est de bonne qualité sur le plan méthodologique, mais une certaine prudence est de rigueur pour sa mise en œuvre, en raison de ses limites, à savoir des biais d’observation, comme l’observance, le manque de validation pour les nouveaux analogues du GLP-1 et l’exclusion des patients de plus de 80 ans. Il faudra donc affiner le modèle dès que de nouvelles données seront disponibles. Le modèle développé ici peut compléter les guides de pratique clinique en prédisant la réponse glycémique individuelle.

Que penser du D-mannose dans la prévention des récidives d’infections urinaires ?

Cette étude randomisée contrôlée, menée en double aveugle, ne montre pas, sur une période de 6 mois, d’effet protecteur d’un apport oral quotidien de 2 g de D-mannose, par comparaison avec 2 g de fructose, chez des femmes d’un âge médian de 61 ans (écart interquartile 46 à 73 ans) sujettes à des infections urinaires récurrentes. Le choix pragmatique d’une observance limitée et le choix du fructose comme comparateur ont peut-être exercé une influence négative sur le résultat.

Impact des exercices de mobilisation à plusieurs composantes et des compléments alimentaires sur la fragilité physique des personnes âgées vivant à domicile.

Malgré l’importante hétérogénéité clinique en termes d’interventions et de populations étudiées, cette synthèse méthodique avec méta-analyse suggère que les exercices de mobilisation à plusieurs composantes ont un effet positif sur la fragilité des personnes âgées (certitude modérée des preuves). L’effet des interventions diététiques est moins clair, car une amélioration n’a été observée que dans deux études combinant des interventions portant sur les macronutriments et les micronutriments.

Quelle est l’utilité des interventions non médicamenteuses pour les patients atteints d’insuffisance cardiaque avec fraction d’éjection réduite ?

Cette synthèse méthodique avec méta-analyse en réseau montre que l’entraînement d’endurance et fractionné d’intensité élevée chez les patients atteints d’insuffisance cardiaque avec fraction d’éjection réduite apporte des améliorations significatives sur le plan du pic de VO2, du test de marche de six minutes et de la qualité de vie. L’entraînement aérobie fractionné d’intensité élevée était l’intervention la plus efficace pour la FEVG et pour le test de marche de 6 minutes. L’analyse fait preuve d’une solide qualité sur le plan méthodologique, mais les études sous-jacentes présentent une importante hétérogénéité clinique en termes d’interventions et de populations. De ce fait, même si cette méta-analyse fournit des informations précieuses sur les interventions non médicamenteuses dans l’insuffisance cardiaque avec fraction d’éjection réduite, il convient d’être prudent lors de l’extrapolation à la pratique clinique générale. Même si les recommandations actuelles sont confirmées, d’autres études bien menées avec des rapports détaillés sont nécessaires pour étayer davantage la possibilité d’une application en clinique.

Moins de recours aux soins de santé pour dépression après le déploiement d’infirmier.ère.s de santé mentale au niveau de la première ligne ?

Cette étude de cohorte observationnelle rétrospective montre qu’un déploiement accru d’infirmier·ère·s de santé mentale dans les cabinets de médecine générale est associé à une diminution du recours aux soins de santé mentale en première ligne et dans les services spécialisés et, dans une mesure limitée, à une diminution des consultations chez le médecin généraliste par les personnes atteintes de dépression. Cette étude est bien conçue sur le plan méthodologique et s’appuie sur une population importante et représentative, mais sa valeur probante est limitée du fait de sa nature non expérimentale, de la possibilité de confusion et d’un manque de mesures de résultats cliniques comme l’amélioration des symptômes ou la satisfaction des bénéficiaires. En outre, des recherches supplémentaires sont nécessaires sur les coûts et les bénéfices de cette intervention et d’autres interventions similaires pour l’intégration des soins de santé mentale au niveau de la première ligne.

Les corticoïdes en application locale sont-ils efficaces comme traitement du phimosis ?

Cette synthèse méthodique Cochrane avec méta-analyse montre que l’utilisation de corticoïdes topiques pendant 4 à 8 semaines peut accroître la probabilité d’obtenir une résolution partielle ou complète du phimosis, par comparaison avec un placebo ou avec l’absence de traitement. Cette revue systématique avec méta-analyse est de bonne qualité méthodologique, mais elle se base sur des études originales présentant une hétérogénéité clinique et de nombreuses limitations méthodologiques, ce qui réduit considérablement la fiabilité des résultats rapportés.

Prophylaxie par antibiotiques pour les actes dentaires invasifs de manière à prévenir l’endocardite ?

Cette synthèse méthodique avec méta-analyse montre que la prophylaxie par antibiotiques est associée à un risque significativement plus faible d’endocardite infectieuse après un acte dentaire invasif chez des personnes à haut risque. Elle ne montre pas de bénéfices de la prophylaxie par antibiotiques chez les patients à risque modéré ou faible d’endocardite infectieuse. Ces résultats s’appuient sur des études observationnelles dont la qualité méthodologique est globalement bonne. En raison de l’importante hétérogénéité clinique des études incluses, une seule méta-analyse a pu être réalisée, mais quatre études ont été menées par un même auteur sur deux populations.

En sait-on davantage sur les valeurs cibles de pression artérielle chez la personne âgée hypertendue ?

Cette synthèse méthodique Cochrane, qui a été menée correctement d’un point de vue méthodologique, de 4 RCTs menées en ouvert, avec un risque de biais limité, montre des gains statistiques limités en termes d’incidence des AVC et des évènements cardiovasculaires graves et de mortalité cardiovasculaire avec une pression artérielle cible < 140/90 mmHg par rapport à < 150-160/95-105 chez des personnes âgées ayant en moyenne 70 ans atteintes d’hypertension artérielle, avec ou sans antécédents cardiovasculaires stabilisés. En raison du manque d’informations dans les études incluses, nous ne pouvons rien conclure concernant le rapport entre les bénéfices du traitement et ses effets indésirables. Cette étude ne permet pas non plus de tirer de conclusion concernant la pression artérielle cible idéale chez les personnes âgées de plus de 80 ans, les personnes âgées fragiles et les personnes âgées présentant des comorbidités plus graves.

Interventions psychologiques chez les enfants et les jeunes présentant un trouble de stress post-traumatique (TSPT).

Bien que l’utilisation d’une méta-analyse en réseau pour cette étude puisse être remise en question du fait que les études incluses présentent une importante hétérogénéité clinique et statistique en termes de populations incluses et d’autres caractéristiques des études, les résultats indiquent que la thérapie cognitive-comportementale (TCC) est l’approche la plus efficace sur le long terme chez les patients pédiatriques présentant un trouble de stress post-traumatique.

Quelle est la valeur des médicaments topiques et des interventions non médicamenteuses dans le traitement de l’acné vulgaire ?

Cette synthèse méthodique Cochrane de cinq synthèses méthodiques Cochrane originales et une autre synthèse méthodique, qui a été menée correctement d’un point de vue méthodologique, n’a trouvé, pour aucun traitement topique, de données probantes de qualité élevée concernant l’efficacité du traitement de l’acné. Cette revue parapluie ne permet pas de peser le pour et le contre des différentes préparations, en monothérapie et en combinaison, les unes par rapport aux autres.

Nut van niet-medicamenteuze interventies voor patiënten met hartfalen en gedaalde ejectiefractie?

Achtergrond

Voor patiënten met hartfalen zijn er meerdere niet-medicamenteuze interventies beschikbaar: aerobe training en krachttraining (1-11), relaxatietherapie, ademspiertraining (12,13), evenwichtsoefeningen (14), educatie en voedingsadviezen (14-16). De resultaten van een in Minerva besproken Cochrane systematische review toonden aan dat hartrevalidatie resulteert in een klinische verbetering van de gezondheidsgebonden kwaliteit van leven en in een daling van het risico van ziekenhuisopname bij patiënten met hartfalen (1,2). Een RCT, eveneens besproken in Minerva, vond bij patiënten met hartfalen en bewaarde ejectiefractie geen klinisch relevant verschil met intensieve intervaltraining en matige continue training in vergelijking met gewone fysieke activiteit (3,4). Een meta-analyse toonde aan dat intervaltraining effectiever is voor linkerventrikelejectiefractie en linkerventrikeleind-diastolische druk (7). Krachttraining als aanvulling op duurtraining zou de levenskwaliteit en de spierfunctie extra verbeteren (9,10). Daarnaast werden bij uiteenlopende vormen van beweging positieve effecten op depressiviteitsklachten gerapporteerd (10,11). Ook ademspiertraining lijkt zinvol voor patiënten met een verminderde ademspierkracht of met een ventilatoire beperking (12,13). Toch bemoeilijken een grote variatie in trainingsmodaliteiten, zoals frequentie, intensiteit, type en tijd (de zogenaamde FITT-principes) (17,18,19,20) en uiteenlopende meetresultaten (9,17,21) de interpretatie van de resultaten. Bovendien is de bewijskracht in meerdere studies beperkt (5,6,12,17), wat het belang van verder onderzoek onderstreept (14).

Samenvatting

Methodologie

Systematische review en netwerk meta-analyse.

Geraadpleegde bronnen

PubMed, Embase, Cochrane Central Register of Controlled Trials; tot 22 april 2023
referentielijsten van geïncludeerde studies.

Geselecteerde studies

inclusiecriteria: RCT’s die het effect onderzoeken van niet-medicamenteuze interventies met een duur van minimaal 4 weken in vergelijking met gebruikelijke zorg (zoals wachtlijst met patiënten die hun originele behandeling verderzetten tijdens de studie) en andere niet-medicamenteuze behandelingen, patiënten ouder dan 18 jaar met een bevestigde diagnose van stabiel hartfalen en verminderde ejectiefractie ≤40%
uiteindelijke inclusie van 82 RCT’s die het effect van niet-medicamenteuze interventies onderzochten: continue aerobe training met lage, matige, hoge, lage tot matige of matige tot hoge intensiteit; hoge intensiteit aerobe interval training; weerstandstraining met matige intensiteit of hoge intensiteit, inspiratoire spierkrachttraining (inademen tegen weerstand); yoga; hydrotherapie (aerobe oefeningen aan lage tot hoge intensiteit in verwarmd zwembad), functionele elektrostimulatie (FES), niet-invasieve ventilatie (geassisteerde beademing met ventilator of ballon); gezondheidseducatie (via brochures, lezingen, bijscholingen), cognitieve gedragstherapie, adviezen voor zout- en/of waterrestrictie; in 15 studies ging het om een enkelvoudige interventie en in 11 studies combineerde men 2 of 3 interventies; de interventies werden meestal tweemaal per week toegepast.

Bestudeerde populatie

uiteindelijke inclusie van 4 574 personen (15 tot 850 per studie); mediaan bedroeg de gemiddelde leeftijd 59,7 jaar, de BMI 27,5kg/m²; er waren mediaan 18% vrouwen en er was een mediane follow-up van 12 weken
exclusie van patiënten met een NYHA klasse 4 of onstabiele vitale parameters, beperkte mobiliteit, en ernstig primair long-, nier- of leverlijden.

Uitkomstmeting

primaire uitkomstmaten: inspanningscapaciteit (toename VO2piek), functionele inspanningscapaciteit (toename 6 minuten wandeltest (6MWT)), systolische hartfunctie (toename linkerventrikelejectiefractie)
secundaire uitkomstmaten: levenskwaliteit (gemeten met Minnesota Living With Heart Failure Questionnaire (MLHFQ)), rusthartslag, N-terminaal pro-B-type natriuretisch peptide (NT-proBNP)
random effects meta-analyse met directe vergelijkingen
random effects netwerkmeta-analyse
resultaten uitgedrukt in gewogen gemiddeld verschil (WMD) met 95% betrouwbaarheidsinterval (95% BI).

Resultaten

van de primaire uitkomstmaten:
- voor VO2piek:
  - de VO2piek was statistisch significant hoger voor 11 van de 16 interventies (waarvan 3 gecombineerd) versus gebruikelijke zorg (53 studies met N=1 tot N=14 afhankelijk van de directe vergelijking)
  - hoge zekerheid van bewijs voor het positieve effect van continue aerobe training met hoge intensiteit, continue aerobe training met matige tot hoge intensiteit en voor hoge intensiteit aerobe interval training (zie tabel)
  - matige zekerheid van bewijs voor het positieve effect van continue aerobe training met matige intensiteit en voor inspiratoire spierkrachttraining (zie tabel)
  - lage zekerheid van bewijs voor het positieve effect van weerstandstraining met matige intensiteit en FES (zie tabel)
  - zeer lage zekerheid van bewijs voor het positieve effect van aerobe continue training met lage intensiteit, weerstandstraining met hoge intensiteit en yoga (zie tabel)
  - geen statistisch significant effect van gezondheidseducatie (matige zekerheid van bewijs), van continue aerobe training met lage tot matige intensiteit en van hydrotherapie (zeer lage kwaliteit van bewijs) (zie tabel)
  - voor 6 van de 7 combinaties was er een statistisch significante toename van VO2piek in vergelijking met gebruikelijke zorg (kwaliteit van bewijs variërend van zeer laag, laag tot matig)
- voor 6 minutenwandeltest (6MWT):
  - statistisch significant langere afstand voor 2 van de 10 interventies (waarvan 2 gecombineerd) versus gebruikelijke zorg (19 studies met N=1 tot N=3 afhankelijk van de directe vergelijking)
  - matige zekerheid van bewijs voor het effect van hoge intensiteit aerobe intervaltraining en van continue aerobe training met hoge intensiteit (zie tabel)
  - geen statistisch significant effect van continue aerobe training met matige intensiteit (hoge zekerheid van bewijs), gezondheidseducatie en FES (matige zekerheid van bewijs), hydrotherapie (lage zekerheid van bewijs), weerstandstraining met matige intensiteit en zoutrestrictie (zeer lage zekerheid van bewijs) (zie tabel)
  - voor 2 van de 6 combinaties was er een statistisch significante toename van 6MWT in vergelijking met gebruikelijke zorg (kwaliteit van bewijs variërend van zeer laag, laag tot matig)
- voor linkerventrikelejectiefractie (LVEF)
  - statistisch significant meer verbetering van LVEF voor 5 van de 13 interventies (waarvan 2 gecombineerd) versus gebruikelijke zorg (30 studies met N=1 tot N=6 afhankelijk van de directe vergelijking)
  - hoge zekerheid van bewijs voor continue aerobe training met hoge intensiteit (zie tabel)
  - matige zekerheid van bewijs voor hoge intensiteit aerobe intervaltraining, (zie tabel)
  - zeer lage zekerheid van bewijs voor yoga en weerstandstraining met matige intensiteit (zie tabel)
  - geen statistisch significant effect van continue aerobe training met matige tot hoge intensiteit, van continue aerobe training met matige intensiteit en inspiratoire spierkrachttraining (matige zekerheid van bewijs), continue aerobe training met lage intensiteit (lage zekerheid van bewijs), weerstandstraining met hoge intensiteit, FES en niet-invasieve ventilatie (zeer lage zekerheid van bewijs) (zie tabel)
  - voor 1 van de 5 combinaties was er een statistisch significante toename van LVEF in vergelijking met gebruikelijke zorg (kwaliteit van bewijs variërend van zeer laag tot matig)
van de secundaire uitkomstmaten:
- levenskwaliteit (schaal van 0 tot 105; hogere score = lagere levenskwaliteit)
  - statistisch significant meer verbetering van levenskwaliteit voor 5 van de 10 interventies (waarvan 2 gecombineerd) versus gebruikelijke zorg (25 studies met N=1 tot N=4 afhankelijk van de directe vergelijking)
  - statistisch significante verbetering voor hoge intensiteit aerobe interval training (-11,96 met 95% BI van -17,51 tot -6,35; hoge zekerheid van bewijs), continue aerobe training met matige (-8,53 met 95% BI van -14,20 tot -3,11; matige zekerheid van bewijs) en hoge (-17,26 met 95%BI van -22,81 tot -11,54; matige zekerheid van bewijs) intensiteit, inspiratoire krachttraining (-18,92 met 95% BI van -29,99 tot -7,80; lage zekerheid van bewijs) en FES (-7,99; 95% BI van-14,18 tot -1,65; matige zekerheid van bewijs)
  - voor 4 van de 5 combinaties was er een statistisch significante verbetering van levenskwaliteit in vergelijking met gebruikelijke zorg (kwaliteit van bewijs variërend van zeer laag tot matig)
- rusthartslag (slagen per minuut)
  - statistisch significante lagere rusthartslag voor 5 van de 12 interventies (waarvan 4 gecombineerd) versus gebruikelijke zorg (24 studies met N=1 tot N=6 afhankelijk van de directe vergelijking)
  - statistisch significante verbetering voor continue aerobe training met hoge intensiteit (-8,20 met 95% BI van -13,32 tot -3,05; matige zekerheid van bewijs) en yoga (-10,58 met 95% BI van -16,80 tot -4,33; zeer lage zekerheid van bewijs)
  - voor geen enkele van de 7 combinaties was er een statistisch significante verlaging van de rusthartslag in vergelijking met gebruikelijke zorg (kwaliteit van bewijs variërend van zeer laag tot matig)
- NT-proBNP (concentratie in het bloed)
  - statistisch significante lagere NT-proBNP voor 2 van de 5 interventies (waarvan 1 gecombineerd) versus gebruikelijke zorg (9 studies met N=1 tot N=5 afhankelijk van de directe vergelijking)
  - statistisch significante verbetering met continue aerobe training met hoge intensiteit (-600,96 met 95% BI van -902,93 tot -404,52; matige zekerheid van bewijs) en yoga (-1797,38 met 95% BI van -2560,56 tot -1047,00; lage zekerheid van bewijs)
  - geen daling van NT-proBNP voor de enige combinatie (zeer lage zekerheid van bewijs).

Tabel. Gewogen gemiddelde toename van VO2piek, 6MWT en LVEF van enkelvoudige interventies versus gebruikelijke zorg op basis van de netwerkmeta-analyse.

Interventie	Toename VO₂piek (ml/kg/min) (95% BI	Toename 6MWT (m)	Toename LVEF (%)
continue aerobe training met lage intensiteit	2,90 (0,75 tot 5,05)
continue aerobe training met matige intensiteit	2,12 (1,44 tot 2,80)		NS
continue aerobe training met hoge intensiteit	3,48 (2,84 tot 4,12)	49,77 (19,75 tot 86,25)	2,83 (1,40 tot 4,09)
continue aerobe training met lage tot matige intensiteit	NS
continue aerobe training met matige tot hoge intensiteit	3,21 (1,81 tot 4,61)	NS	NS
hoge intensiteit aerobe interval training	3,14 (2,23 tot 4,02)	68,55 (36,41 tot 110,47)	6,28 (3,88 tot 8,77)
weerstandstraining met matige intensiteit	2,84 (0,64 tot 4,99)	NS	7,18 (4,48 tot 11,25)
weerstandstraining met hoge intensiteit	3,70 (0,94 tot 6,51)		NS
inspiratoire spierkrachttraining	2,63 (1,57 tot 3,69)		NS
yoga	3,89 (1,44 tot 6,38		7,86 (4,48 tot 11,25)
hydrotherapie	NS	NS
FES	1,70 (0,35 tot 3,06	NS	NS
niet-invasieve ventilatie			NS
gezondheidseducatie	NS	NS
zoutrestrictie		NS

Legende: groen: hoge zekerheid van bewijs, geel: matige zekerheid van bewijs, rood: lage zekerheid van bewijs.

Besluit van de auteurs

Zowel hoge intensiteit aerobe interval training als continue aerobe training met hoge intensiteit waren de meest effectieve enkelvoudige niet-medicamenteuze interventies voor hartfalen met verminderde ejectiefractie. Continue aerobe training met matige intensiteit in combinatie met matig intensieve weerstandtraining verbeterde de VO2piek, de 6-minutenwandelafstand en de levenskwaliteit.

Financiering van de studie

National Natural Science Foundation of China, Natural Science Foundation of Gansu Province, en Lanzhou Philosophy and Social Science Planning Program.

Belangenconflicten van de auteurs

Geen belangenconflicten.

Bespreking

Beoordeling van de methodologie

Deze systematische review en netwerkmeta-analyse is methodologisch correct opgezet. De selectie van artikels gebeurde door twee onafhankelijke onderzoekers. Bij onenigheid werd een derde auteur betrokken bij de discussie. De in- en exclusiecriteria, alsook de uitkomstmaten zijn duidelijk gedefinieerd. Twee onafhankelijke onderzoekers extraheerden relevante studiekenmerken (zoals leeftijd, geslacht, BMI, studiegrootte, duur en frequentie van de interventies, proportie NYHA-klasse III patiënten en bewoners van zorginstellingen). Interventies zoals aerobe training en zout- of vochtrestrictie waren beter omschreven dan andere interventies zoals inspiratoire spierkrachttraining, yoga of hydrotherapie. Hierbij ontbraken vaak essentiële FITT (Frequentie, Intensiteit, Tijd, Trainingstype)-componenten. Het risico van bias werd door twee onafhankelijke onderzoekers beoordeeld met de Cochrane Risk of Bias Tool. Aan 14 studies werd globaal een hoog risico van bias en aan 16 studies een laag risico van bias toegekend. Voor meer dan de helft van de studies was er onduidelijkheid over concealment of allocation (selectiebias). In bijna 80 tot 90% van de studies was er onduidelijkheid over respectievelijk blindering van effectbeoordelaars (detectiebias) en van deelnemers en personeel (perfomance bias). Dat maakt dat de zekerheid van bewijs voor veel resultaten laag tot zelfs zeer laag uitvalt.
Voor de meta-analyses werd het random effects model gebruikt wat een terechte keuze is gezien de sterke klinische heterogeniteit van de geïncludeerde studies. Omdat er weinig directe vergelijkingen waren tussen verschillende vormen van aerobe training vonden de onderzoekers het nuttig om naast een gewone meta-analyse ook een netwerkmeta-analyse uit te voeren. We kunnen ons echter de vraag stellen of de studies voldoende homogeen waren om een netwerkmeta-analyse te kunnen uitvoeren (22). Met de node-splitting methode kon men wel geen inconsistentie tussen directe en indirecte vergelijkingen aantonen. Ook kon men met regressieanalyes geen invloed van factoren (zoals leeftijd, BMI, geslacht, NYHA-klasse, studieduur en studiegrootte) op de resultaten van de netwerkmeta-analyse aantonen. De onderzoekers voerden sensitiviteitsanalyses door enerzijds studies met hoog risico van bias en anderzijds studies in zorginstellingen uit te sluiten. Dit leverde geen andere resultaten op. De funnel plots konden geen publicatiebias aantonen.

Beoordeling van de resultaten

De gekozen uitkomstmaten zijn klinisch relevant, maar harde eindpunten zoals ziekenhuisheropnames en mortaliteit ontbreken. De afwezigheid van krachtmetingen (zoals handknijpkracht of quadricepskracht) bij krachttraining en van toename in inspiratoire spierkracht bij inspiratoire spierkrachttraining is een gemiste kans, gezien deze eindpunten wel klinisch relevant zijn. Voor VO₂piek stelden de auteurs een minimaal klinisch relevant verschil voorop van 1ml/kg/min, voor de 6 minutenwandeltest van 45 meter, voor de LVEF van 4,7% en voor levenskwaliteit 8,2 punten. Voor de meeste statistisch significante verschillen wordt deze drempel ook bereikt. Door de onderraportering van ongewenste effecten kunnen we de kosten-baten van deze interventies echter onvoldoende inschatten.
De externe validiteit van deze netwerkmeta-analyse omvat enkele beperkingen. De gemiddelde leeftijd en de BMI van de bestudeerde populaties zijn representatief voor de algemene populatie van personen met hartfalen met verminderde ejectiefractie. Maar, slechts 18% van de deelnemers was vrouw, wat de extrapoleerbaarheid naar vrouwelijke patiënten beperkt. Ook patiënten met NYHA klasse IV werden uitgesloten, waardoor de resultaten enkel toepasbaar zijn op milde tot matige hartfalen (klasse I-III).
De interventies varieerden sterk in duur en intensiteit. Zoals eerder aangehaald, waren de FITT (Frequentie, Intensiteit, Tijd, Trainingstype)-parameters niet voor alle interventies volledig gespecifieerd. Er rijzen bovendien vragen over de nauwkeurigheid van het bepalen van trainingsintensiteit op basis van een percentage van de VO2piek of hartslagreserve (zoals in deze studie gedaan). Onderzoek toont namelijk aan dat deze methoden niet altijd overeenkomen met de effectieve hartslagzones die bepaald zijn op basis van ventilatoire drempels (19,23). Ook is er onvoldoende uniformiteit op vlak van supervisie, wat de toepasbaarheid in verschillende zorgcontexten bemoeilijkt. De variatie in follow-up, die bovendien meestal vrij kort was, maakt het bovendien moeilijk om langetermijneffecten betrouwbaar in te schatten.

Wat zeggen de richtlijnen voor de klinische praktijk?

Internationale richtlijnen, waaronder de Amerikaanse (24), Europese (9,25,26) en de vernieuwde KNGF-richtlijnen van 2024 (27), adviseren een combinatie van aerobe training en krachttraining, eventueel aangevuld met inspiratoire spierkrachttraining en evenwichtstraining. Een minimale programmaduur van 12 weken is aanbevolen. De trainingsintensiteit wordt afgestemd op de NYHA-klasse, met een voorzichtige opbouw bij klasse IV. Hoge intensiteit aerobe intervaltraining is een veilig alternatief voor stabiele patiënten met laag risico en toont betere effecten op de VO₂piek. KNGF adviseert 3 tot 5 sessies/week aerobe training (aan 50-80% VO₂piek) of via hoge intensiteit aerobe intervaltraining (4x4 min aan 80-90%, met actieve rust). Krachttraining wordt 2 tot keer/week aanbevolen aan 30-80% van 1RM. Inspiratoire spierkrachttraining is nuttig bij verlaagde ademhalingskracht (Pi max <70%) en wordt 3 tot 4 keer/week toegepast aan 20-40% Pi max. De aanbeveling hartfalen van WOREL raadt matig intensieve duurtraining (70–80% VO₂piek) en dynamische krachttraining aan om perifere spierkracht te versterken, dyspnoe te verminderen en hartfunctie te verbeteren. Afstemming op trainingshartslag en BORG-score blijft essentieel (28).

Besluit van Minerva

Deze systematische review en netwerkmeta-analyse toont aan dat hoog intensieve duur- en intervaltraining bij patiënten met hartfalen met verminderde ejectiefractie een significante verbetering geven in VO₂piek, 6MWD en levenskwaliteit. Hoge intensiteit aerobe intervaltraining was de meest effectieve interventie voor LVEF en 6MWD. De methodologische kwaliteit van de analyse is degelijk, maar de onderliggende studies vertonen aanzienlijke klinische heterogeniteit op vlak van interventies en populaties. Hoewel deze meta-analyse waardevolle inzichten biedt in niet-medicamenteuze interventies bij hartfalen met verminderde ejectiefractie, blijft er daarom voorzichtigheid geboden bij extrapolatie naar de algemene klinische praktijk. Ook al worden de huidige richtlijnen bevestigd, blijven goed uitgevoerde studies met gedetailleerde rapportering nodig om de klinische toepasbaarheid verder te onderbouwen.

Referenties

Sculier JP. Hartrevalidatie met fysieke training is gunstig voor de patiënt met stabiel hartfalen. Minerva Duiding 01/11/2019.
Long L, Mordi IR, Bridges C, et al. Exercise-based cardiac rehabilitation for adults with heart failure. Cochrane Database Syst Rev 2019, Issue 1. DOI: 10.1002/14651858.CD003331.pub5
Sculier JP. Bij patiënten met hartfalen met bewaarde linkerventrikelejectiefractie bieden intensieve intervaltraining noch matige continue training enig voordeel op ten opzichte van de standaard aanbevolen fysieke activiteit. Minerva Duiding 15/11/2021.
Mueller S, Winzer EB, Duvinage A, et al. Effect of high-intensity interval training, moderate continuous training, or guideline-based physical activity advice on peak oxygen consumption in patients with heart failure with preserved ejection fraction: a randomized clinical trial. JAMA 2021;325(6):542-51. DOI: 10.1001/jama.2020.26812
Van Royen P. Fysieke activiteit bij hartfalen: veilig en effectief? Minerva 2010;9(3):34-5.
O’Connor CM, Whellan DJ, Lee KL, et al; HF-ACTION Investigators. Efficacy and safety of exercise training in patients with chronic heart failure: HF-ACTION randomized controlled trial. JAMA 2009;301:1439-50. DOI: 10.1001/jama.2009.454
Cornelis J, Beckers P, Taeymans J, et al. Comparing exercise training modalities in heart failure: a systematic review and meta-analysis. Int J Cardiol 2016;221:867-76. DOI: 10.1016/j.ijcard.2016.07.105
Rai RH, Singh RB. Chapter 22 - Physical training in heart failure. In: Singh RB, ed. Pathophysiology, Risk Factors, and Management of Chronic Heart Failure. Academic Press; 2024:267-78. DOI: 10.1016/B978-0-12-822972-9.00039-0
Pelliccia A, Sharma S, Gati S, et al. 2020 ESC Guidelines on sports cardiology and exercise in patients with cardiovascular disease. Eur Heart J 2021;42:17-96. DOI: 10.1093/eurheartj/ehaa605
Tu RH, Zeng ZY, Zhong Heart Fail 2014;16:749-57. DOI: 10.1002/ejhf.101
Isaksen K, Munk PS, Giske R, Larsen AI. Effects of aerobic interval training on measures of anxiety, depression and quality of life in patients with ischaemic heart failure and ICD: a prospective non-randomized trial. J Rehabil Med 2016;48:300-6. DOI: 10.2340/16501977-2043
Azambuja AC, de Oliveira LZ, Sbruzzi G. Inspiratory muscle training in patients with heart failure: what is new? Systematic review and meta-analysis. Phys Ther 2020;100:2099-109. DOI: 10.1093/ptj/pzaa171
Gomes Neto M, Ferrari F, Helal L, et al. The impact of high-intensity inspiratory muscle training on exercise capacity and inspiratory muscle strength in heart failure with reduced ejection fraction: a systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil 2018;32:1482-92. DOI: 10.1177/0269215518784345
Li Y, He W, Jiang J, et al. Non-pharmacological interventions in patients with heart failure with reduced ejection fraction: a systematic review and network meta-analysis. Arch Phys Med Rehabil 2024;105:963-74. DOI: 10.1016/j.apmr.2023.07.004
De Cort P. Nut van zout- (natrium-) restrictie bij hartfalen? Minerva Duiding 18/05/2022.
Ezekowitz JA, Colin-Ramirez E, Ross H, et al. Reduction of dietary sodium to less than 100 mmol in heart failure (SODIUM-HF): an international, open-label, randomised, controlled trial. Lancet 2022;399:1391-400. DOI: 10.1016/S0140-6736(22)00369-5
Yancy CW, Jessup M, Bozkurt B, et al. 2017 ACC/AHA/HFSA Focused update of the 2013 guideline for the management of heart failure. J Am Coll Cardiol 2017;70:776-803. DOI: 10.1016/j.jacc.2017.04.025
Milani JGPO, Milani M, Verboven K, et al. Exercise intensity prescription in cardiovascular rehabilitation: bridging the gap. Front Cardiovasc Med 2024;11:1380639. DOI: 10.3389/fcvm.2024.1380639
Hansen D, Abreu A, Ambrosetti M, et al. Exercise intensity assessment and prescription in cardiovascular rehabilitation. Eur J Prev Cardiol 2022;29:230-45. DOI: 10.1093/eurjpc/zwab007
Vromen T, Kraal JJ, Kuiper J, et al. The influence of training characteristics on the effect of aerobic exercise training in patients with chronic heart failure: a meta-regression analysis. Int J Cardiol 2016;208:120-7. DOI: 10.1016/j.ijcard.2016.01.27
Ostman C, Jewiss D, Smart NA. The effect of exercise training intensity on quality of life in heart failure patients: a systematic review and meta-analysis. Cardiology 2017;136:79-89. DOI: 10.1159/000448088
Chevalier P. Netwerk meta-analyses: directe en indirecte vergelijkingen. Minerva 2009;8(9):136.
Kambič T, Hansen D, Eijsvogels TM. High-load resistance training in cardiac rehabilitation. Eur J Prev Cardiol 2024;31:e92-e94. DOI: 10.1093/eurjpc/zwae079
Heidenreich P, Bozkurt B, Aguilar D, et al. 2022 AHA/ACC/HFSA guideline for the management of heart failure. J Am Coll Cardiol 2022;79:e263-e421. DOI: 10.1016/j.jacc.2021.12.012
National Institute for Health and Care Excellence. Chronic heart failure in adults: diagnosis and management. NICE guideline [NG106] 2018.
McDonagh TA, Metra M, Adamo M, et al. 2023 focused update of the 2021 ESC guidelines for heart failure. Eur Heart J 2023;44:3627-39. DOI: 10.1093/eurheartj/ehad195
Richtlijnen hartrevalidatie bij coronairlijden en chronisch hartfalen. KNGF 2024.
Smeets M, Van Cauwenbergh S, Mokrane S, et al. Richtlijn chronisch hartfalen (partiële herziening). Werkgroep ontwikkeling richtlijnen eerste lijn 2024.

Télécharger le numéro complet au format pdf

Seminarie voor aspirant-duiders voor Minerva

Vrijdag en zaterdagmorgen 12 en 13 september 2025 (van 12 u tot 12 u)

Informatie en aanmeldingen
hier