Bij patiënten met chronische aspecifieke lagerugpijn (of ‘gewone’ lagerugpijn) bevelen richtlijnen als eerste keuzebehandeling vaak oefeningen aan (1,2). In een kleine studie die we besproken hebben in Minerva is aangetoond dat yoga- en stretchoefeningen de beperkingen in het dagelijkse leven door rugpijn en het gebruik van geneesmiddelen kunnen verminderen (3,4). Daarnaast besprak Minerva ook de resultaten van een RCT over het effect van verschillende soorten oefeningen bij volwassenen met chronische mechanische rugpijn (5,6). Na 3 maanden en na 1 jaar kon er geen superioriteit aangetoond worden van gepersonaliseerde oefeningen met supervisie door een kinesitherapeut versus vertebrale manipulatie en versus oefentherapie thuis.

Het effect van oefenprogramma’s wordt verder onderzocht, met name het effect van oefeningen die de romp-, buik- en rugspieren versterken (alias ‘Pilates’) op het herstel van de functionele capaciteiten. In sommige studies is er een positief effect vastgesteld (7,8). Er is geen evidentie dat één bepaalde vorm van oefeningen superieur is aan een andere vorm (9). Een beter inzicht in de psychologische factoren geassocieerd aan beperking en pijn zoals bv. dramatisering van de pijn of vermijden van gedrag omwille van vrees voor pijn, doet veronderstellen dat om het even welk soort oefeningen reeds volstaat voor de rehabilitatie van chronische lagerugpijn (10).

Marshall et al. publiceerden in 2013 een RCT waarin ze het effect van specifieke rompoefeningen (Pilates) vergeleken met stationair fietsen (11). De interventie duurde 8 weken met 3 sessies van 50-60 minuten per week. De begeleiders waren professionelen met verschillende jaren ervaring. Alle uitkomstmaten waren door de patiënt zelf gerapporteerd en werden geëvalueerd bij aanvang van de interventies, na 8 weken en na 6 maanden behandeling.

Na 8 weken was de pijn significant verminderd in beide oefengroepen (p<0,05). De Pilatesgroep had meer pijnvermindering dan de fietsgroep (gemiddeld verschil 1,1 met 95% BI van 0,1 tot 2,1 en p<0,05 voor het verschil tussen beide groepen). Op het vlak van beperkingen was er alleen in de Pilatesgroep na 8 weken een significante verbetering in vergelijking met de aanvang (-10,4 punten met 95% van -14,2 tot -6,7); het gemiddelde verschil tussen beide groepen was significant in het voordeel van de Pilatesgroep (gemiddeld 6,8 punten op 100 met 95% van 0,9 tot 11,9 en p < 0,05 voor het verschil tussen beide groepen). Voor vermijdingsgedrag en dramatisering van de pijn waren er geen significante verschillen tussen de onderzoeksgroepen.

Na 8 weken was er een klinisch relevante verbetering van 43% op pijn en 41,9% op beperkingen in de Pilatesgroep ten opzichte van de aanvangswaarden. In de fietsgroep waren de verbeteringen niet klinisch relevant.

De drempels van klinische relevantie zijn in deze studie niet steeds duidelijk aangegeven. Bij een bespreking van klinisch relevante drempelwaarden gaven we in Minerva aan dat de drempel voor een klinisch relevant verschil in VAS varieert van 4 tot 40 mm naargelang de studies (12): er is dus hoogstens een tendens tot een gunstig en klinisch relevant verschil voor de Pilatesgroep.

De analyse toonde na 6 maanden geen statistisch significant verschil meer aan tussen beide groepen.

Besluit

Bij patiënten met chronische, niet-specifieke lagerugpijn die minstens tweederde van de voorgeschreven oefensessies volgden, zijn Pilatesoefeningen na 8 weken statistisch gezien effectiever dan stationair fietsen. Dat resultaat geldt niet meer na 6 maanden. De klinische relevantie van dit studieresultaat is niet duidelijk.

Referenties

1. Lage rugpijn. Duodecim Medical Publications Ltd. Laatste update: 24-11-2010. Buitenlandse richtlijn aangepast aan de Belgische zorgcontext. URL: https://www.ebmpracticenet.be/nl/paginas/default.aspx?ebmid=ebm00435
2. Timmermans B. Recommandations de Bonne Pratique. Les lombalgies communes. SSMG 2001.
3. Chevalier P. Yoga of rekoefeningen voor chronische lagerugpijn? Minerva online 28/04/2012.
4. Sherman KJ, Cherkin DC, Wellman RD, et al. A randomized trial comparing yoga, stretching, and a self-care book for chronic low back pain. Arch Intern Med 2011;271:2019-26.
5. Duyver C. Gesuperviseerde oefentherapie, spinale manipulatie (chiropraxie) of oefeningen thuis voor chronische lagerugpijn. Minerva 2012;11(3):32-3.
6. Bronfort G, Maiers MJ, Evans RL, et al. Supervised exercise, spinal manipulation, and home exercise for chronic low back pain: a randomized clinical trial. Spine 2011;11:585–98.
7. Miyamoto GC, Costa LO, Galvanin T, Cabral CM. Efficacy of the addition of modified Pilates exercises to a minimal intervention in patients with chronic low back pain: a randomized controlled trial. Phys Ther 2013;93:310-20
8. Rydeard R, Leger A, Smith D. Pilates-based therapeutic exercise: effect on subjects with nonspecific chronic low back pain and functional disability: a randomized controlled trial. J Orthop Sports Phys Ther 2006;36:472-84
9. Slade S. Evidence Summary. Chronic Low Back Pain: Exercice Therapy. The Joanna Briggs Institute. 2012.
10. Smeets RJ, Vlaeyen JW, Hidding A, Kester AD. Active rehabilitation for chronic low back pain: cognitive-behavioral, physical, or both? First direct post-treatment results from a randomized controlled trial [ISRCTN22714229]. BMC Musculoskelet Disord 2006;7:5.
11. Marshal PW, Kennedy S, Brooks C, Lonsdale C. Pilates exercise or stationary cycling for chronic nonspecific low back pain: does it matter? a randomized controlled trial with 6-month follow-up. Spine 2013;38,15:E952-9.
12. Chevalier P. Drempelwaarden voor een klinisch relevant verschil. Minerva 2011;10(8):103.