Recent bespraken we in Minerva een observationeel onderzoek dat de cardiovasculaire winst van rookstop nogmaals aantoont (1). Omdat roken in het centrale zenuwstelsel neurotransmittors vrijzet die een (matig) subjectief gevoel van welbevinden (plezier, stemmingsregulering, angst en spanningsreductie) veroorzaken (2), kan rookstop leiden tot het (acuut) optreden van ontwenningsverschijnselen, zoals irriteerbaarheid, angst, ongeduld, sombere stemming en/of depressie, “craving”,… (3). Dit argument kan zorgverstrekkers ervan weerhouden om rookstop te adviseren, zeker aan psychisch kwetsbare rokers. De gemiddelde overleving bij psychiatrische patiënten ligt tussen de 15 en de 20 jaar lager dan bij niet-psychiatrische patiënten. Dat wordt hoofdzakelijk veroorzaakt door beïnvloedbare factoren, waarvan roken een prominente plaats inneemt (4,5). Toch is de motivatie om te stoppen bij psychiatrische patiënten hoog (6,7).

Taylor et al. publiceerden in 2014 een systematische review waarbij ze wilden nagaan of stoppen met roken veranderingen teweegbrengt in de mentale gezondheid (depressie, angst, stress, stemming en levenskwaliteit) in vergelijking met verder roken. Ze includeerden 26 studies (11 cohortstudies, 14 secundaire analyses van rookstopinterventies en 1 gerandomiseerde studie) die het effect van rookstop op de mentale gezondheid opvolgden tussen het begin en het einde van de studie (7 weken tot 9 jaar) versus verder roken (8). Het ging om studies bij de algemene populatie (14 studies), bij patiënten met een chronische, fysieke aandoening (3 studies), bij zwangere vrouwen (2 studies), bij postoperatieve patiënten (1 studie), bij patiënten met een chronische, fysieke en/of psychiatrische aandoening (2 studies) en bij psychiatrische patiënten (4 studies). In vergelijking met verder roken was stoppen met roken geassocieerd met een significante afname van angst (SMD -0,37; 95% BI van -0,70 tot -0,03; N=4; I²=71%), depressie (SMD -0,25; 95% BI van -0,37 tot -0,12; N=10; I²=30%), angst en depressie samen (SMD -0,31; 95% BI van -0,47 tot -0,14; N=5; I²=0%) en stress (SMD -0,27; 95% BI van -0,40 tot -0,13; N=3; I²=0%) tussen het begin en het einde van de studie. Rookstop was zelfs geassocieerd met een significante verbetering van de psychische levenskwaliteit (SMD 0,22; 95% BI van 0,09 tot 0,36; N=8; I²=63%) en van positief gedrag (SMD 0,40; 95% BI van 0,09 tot 0,71; N=3; I²=49%). Een sensitiviteitsanalyse met exclusie van methodologisch zwakkere studies wijzigde de studieresultaten niet. Uit subgroepanalyses bleek dat de resultaten evenmin afhankelijk waren van de geïncludeerde studiepopulatie. Ook in de subgroep van psychiatrische patiënten zag men dezelfde resultaten.

Ook al kan over de causaliteit van de associatie gediscuteerd worden (9), zeker is dat stoppen met roken niet gepaard gaat met een verslechtering van de mentale gezondheid, meer zelfs: angst, depressie, stress, positief affect en psychische levenskwaliteit lijken te verbeteren bij personen die stoppen met roken. Dat geldt voor elke roker, dus ook voor psychiatrische patiënten, wat een bevestiging is van eerdere aanwijzingen. Banham et al. wezen erop dat rookstop bij gestabiliseerde psychiatrische patiënten kan geïnitieerd worden zonder verslechtering van de psychiatrische toestand (10). Dat resultaat biedt tevens een geruststellende boodschap aan de huisarts, die stoppen met roken zonder terughoudendheid ook kan adviseren aan kwetsbare patiënten of patiënten met een psychiatrische voorgeschiedenis (11).

Besluit

Deze systematische review toont aan dat rookstop in vergelijking met verder blijven roken geassocieerd is met een verbetering van depressie, angst, stress, psychische levenskwaliteit en met een positief gedrag. De associatie geldt zowel voor de algemene populatie als voor de populatie met medische en/of psychiatrische co-morbiditeit.

Referenties

1. La Rédaction Minerva. Rookstop: cardiovasculaire winst, zelfs bij gewichtstoename. Minerva online 15/2/2014.
2. Benowitz NL. Clinical pharmacology of nicotine: implications for understanding, preventing, and treating tobacco addiction. Clin Pharmacol Ther 2008;83:531-41.
3. Hughes JR. Effects of abstinence from tobacco: valid symptoms and time course. Nicotine Tob Res 2007;9:315-27.
4. Thornicroft G. Premature death among people with mental illness. BMJ 2013;346:f2969.
5. Colton CW, Manderscheid RW. Congruencies in increased mortality rates, years of potential life lost, and causes of death among public mental health clients in eight states. Prev Chronic Dis 2006;3:A42.
6. Prochaska JJ. Smoking and mental illness – breaking the link. N Engl J Med 2011;3:196-8.
7. Smith PH, Mazure CM, McKee SA. Smoking and mental illness in the US population. Tob Control 2014 Apr 17. doi: 10.1136/tobaccocontrol-2013-051466. [Epub ahead of print].
8. Taylor G, McNeill A, Girling A, et al. Change in mental health after smoking cessation: systematic review and meta-analysis. BMJ 2014;348:g1151.
9. Sanderson SC, Taylor A, Munafò M. Article does not prove that smoking cessation has an ‘effect’ on mental health. BMJ 2014;348:g2018.
10. Banham L, Gilbody S. Smoking cessation in severe mental illness: what works? Addiction 2010;105:1176-89.
11. Cerimele JM, Halperin AC, Saxon AJ. Tobacco use treatment in primary care patients with psychiatric illness. J Am Board Fam Med 2014;27:399-410.