Minerva wees eerder reeds op het nut van handhygiëne voor de preventie van maagdarm- en luchtweginfecties (1,2). Uit deze bespreking bleek dat educatie en gebruik van gewone zeep bij het wassen van de handen, doeltreffende manieren zijn om de verspreiding van infecties van het maagdarmstelsel en in mindere mate van respiratoire infecties tegen te gaan. Het nut van niet-farmacologische interventies om de verspreiding van infecties tegen te gaan is extra onder de aandacht gekomen tijdens de laatste grieppandemie, waarbij een aangepast vaccin niet tijdig beschikbaar was.

Een nieuwe clustergerandomiseerde studie bij gezonde universiteitsstudenten (n=1 178) vergeleek het preventieve effect van het dragen van een mondmasker binnenshuis (minstens 6 uur per dag) plus het gebruik van een alcoholgel om de handen te ontsmetten, met alleen het dragen van een mondmasker en met een controlegroep (geen interventie) (3). Gedurende de griepepidemie (follow-up van 6 weken) registreerden de auteurs het aantal griepachtige infecties en bewezen influenzagevallen.

Tijdens de laatste vier weken van de opvolgperiode was er een duidelijk effect op griepachtige infecties met een maximale reductie (week 6) van 75% (95% BI van 13% tot 93%) in de groep met mondmasker plus handhygiëne versus de controlegroep. Alleen een mondmasker dragen had geen effect. Voor de gecombineerde interventie was er ook een trend (zonder statistische significantie) van effectiviteit tegen bewezen influenza. 

Deze studie is het vervolg op een eerder gepubliceerde studie die tot gelijkaardige resultaten leidde, maar die gedurende sommige weken wel een beter effect aantoonde van alleen een mondmasker (4). Spijtig genoeg includeerden de auteurs in hun studie-opzet geen aparte groep met alleen handhygiëne, waardoor we de effectiviteit van deze interventie alleen maar kunnen vermoeden.

Het is zeer moeilijk om het dragen van een mondmasker lang en consequent vol te houden en een mondmasker heeft alleen een bewezen nut als zieke personen dit dragen ter bescherming van contactpersonen (5). Er is ook geen bewezen meerwaarde voor het gebruik van de duurdere N95 respirators tegenover de gewone chirurgische mondmaskers (6).

Handhygiëne daarentegen is gemakkelijker te promoten en kan beter volgehouden worden. Het nut van het toevoegen van virucide middelen aan handzeep is hierbij niet overtuigend aangetoond (6). Vooral bij kinderen, die langer virussen verspreiden bij het doormaken van influenza en inniger contact hebben met anderen, vinden we de meest overtuigende resultaten van niet-farmacologische preventieve maatregelen (6).

Besluit

Deze studie toont aan dat het preventieve gebruik van mondmaskers samen met intensieve handhygiëne door niet-zieken, nuttig is tijdens een griepepidemie. In principe zou het dragen van mondmaskers beperkt kunnen blijven tot de zieke zelf en zou handhygiëne bij iedereen gepromoot kunnen worden. Een combinatie van beiden is zinvol bij zeer zwakke, vatbare personen en/of bij de circulatie van een erg ziekmakend virustype.

Referenties

1. Govaerts F. Kan handhygiëne de verspreiding van infecties tegengaan? Minerva 2009;8(8):114-5.
2. Aiello AE, Coulborn RM, Perez V, Larson EL. Effect of hand hygiene on infectious disease risk in the community setting: a meta-analysis. Am J Public Health 2008;98:1372-81.
3. Aiello AE, Perez V, Coulborn RM, et al. Facemasks, hand hygiene, and influenza among young adults: a randomized intervention trial. PLoS One 2012;7:e29744.
4. Aiello AE, Murray GF, Perez V, et al. Mask use, hand hygiene, and seasonal influenza-like illness among young adults: a randomized intervention trial. J Infect Dis 2010; 201:491-8.
5. Cowling BJ, Zhou Y, Ip DK, et al. Face masks to prevent transmission of influenza virus: a systematic review. Epidemiol Infect 2010;138:449-56.
6. Jefferson T, Del Mar CB, Dooley L, et al. Physical interventions to interrupt or reduce the spread of respiratory viruses. Cochrane Database Syst Rev 2011, Issue 7.