Wat kan aan de vloedgolf van commentaren over de introductie van Viagra® nog worden toegevoegd behalve een originele titel? Wellicht werd tot hiertoe geen enkel farmaceutisch product omkranst met zoveel mediatieke heisa. Twee thema’s die oplichten binnen het conflict tussen commercie, verbeelding en verlangen enerzijds en evidence-based medicine anderzijds, kunnen misschien nog enige toelichting verdragen.

De farmaceutische industrie schroomt de laatste jaren niet om de potentiële cliënt via de media rechtstreeks te benaderen. Als arts krijgen we sneller informatie over een nieuwe vermageringspil via de commerciële televisie dan via de vakliteratuur. Publicatie van de eerste rct over deze vermageringspil liet nog zes maanden op zich wachten. Viagra® heeft wat georkestreerde mediabelangstelling betreft, ongetwijfeld alle records gebroken. Op de dag van de introductie kreeg het blauwe pilletje op alle televisienetten meer woord en beeld dan de politieke actualiteit. De industrie richt zich rechtstreeks tot de potentiële cliënt en laat de "geïnformeerde" patiënt daarna zijn wensen formuleren bij de arts. De discussie bij de arts gaat dan niet zozeer over het uitklaren van een klacht, maar eerder over de oplossing die via de media is aangeboden. Dit geeft een andere invulling van de interactie met de patiënt. Echter, een goed geïnformeerde arts die de problematieken de mogelijkheden van het nieuwe middel en de patiënt kent, is wellicht het best geplaatst om samen met de patiënt uit te zoeken of dit nieuwe product aan de gewekte verwachtingen van de patiënt kan voldoen. Een slecht geïnformeerde arts kan enkel nog optreden als doorgeefluik, dat zich laat sturen door de onzichtbare hand van de farmaceutische industrie.

Seksuele disfuncties kun je proberen te begrijpen vanuit een psychoseksuele invalshoek. Dan krijg je een discours over ontwikkeling van de persoonlijkheid, over verlangen en drift, over communicatie, tederheid en de ontwikkeling van een erotisch gedrag binnen een relatie met een partner. Hier gaat het over "het verlangen naar het verlangen van de ander" en hoe aan de invulling van dit verlangen vorm te geven. Hierover met de partner of een therapeut in dialoog gaan, is een emotioneel hachelijke onderneming. Bovendien zijn de resultaten niet onmiddellijk meetbaar en laten zij zich soms amper vatten binnen het kwetsbare netwerk van de taal of analoge lichaamstaal.

De laatste twee decennia is er echter een trend om vooral mannelijke seksuele disfuncties te somatiseren. Dit is een discours over het inplanten van penisprothesen, het gebruik van de vacuümpomp, het injecteren van gladdespierverslappers in de corpora cavernosa en allerhande farmaca waarvan sildenafil tot hiertoe het meest performante is. Resultaten van dergelijke interventies zijn meestal onmiddellijk meetbaar en digitaal met de vereiste statistische argumentatie weer te geven. Ze sluiten aan bij de mannelijke perceptie, waar de potente fallus ook staat voor macht, prestatie, jeugd en vruchtbaarheid. Toch kan men zich vragen stellen bij het effect van deze somatisering op de invulling van seksualiteit en erotiek bij mannen. De grens tussen een normaal seksueel leven en disfunctioneren is vaag. Verdere somatisering zou kunnen leiden tot de mythe dat enkel de meetbare perfectie normaal is.

Toch heeft de mediaheisa één belangrijke positieve spin-off. Momenteel is er meer openheid rond het bespreken van mannelijke seksuele disfuncties. Voor de huisarts is dit een kans om ook hierover de dialoog met zijn patiënt aan te gaan en op dit terrein zijn expertise aan te scherpen.

De liefde blijft waarschijnlijk het enige dat voor koppeling tussen genot en verlangen kan zorgen. De taal die twijfelt tussen poëzie, humor en lijfelijkheid, draagt, verdraagt, vergeeft en verzoent de liefde van de geliefden. Dit is een discours dat ontsnapt aan elke evidentie, gelukkig.

M. Lemiengre

• Verhaeghe P. Liefde in tijden van eenzaamheid. Leuven: Acco,1998:203.
• Lycklama à Nijeholt AA. De erectiepil. Ned Tijdschr Geneeskd 1998;142:2332-3.
• Hengeveld MW. Somatisering van erectiestoornissen door de komst van sildanafil. Ned Tijdschr Geneeskd 1998;142:2333-6.
• Meuleman EJ, Van Berkel JTh, Rabsztyn P, Damen L. Sildenafil voor de behandeling van erectiestoornissen. Ned Tijdschr Geneeskd 1998;142:2337-41.