Minerva Kort biedt u korte commentaren op publicaties die door de redactie van Minerva zijn geselecteerd. Interessante en voor huisartsen relevante studies die niet direct in een ruimer kader kunnen of moeten worden besproken, krijgen een plaats in deze rubriek. Iedere selectie wordt kort samengevat en van enkele regels commentaar voorzien door een referent. De redactie van Minerva wenst u veel leesgenot.

In een dubbelblinde gerandomiseerde placebogecontroleerde studie in de huisartspraktijk ging men na of bij kinderen intranasaal toegediend natriumcromoglycaat de duur van een verkoudheid kan verkorten. Hiertoe werden 290 kinderen tussen één en twaalf jaar (gemiddeld 5,2 jaar) en waarbij de huisarts de diagnose ‘virale bovenste luchtweginfectie’ stelde, in de studie opgenomen. De infectie mocht niet langer dan één week tevoren begonnen zijn. Honderddrieënvijftig kinderen kregen cromoglycaat en 137 een neusspray met zoutoplossing. De eerste twee dagen van de behandeling moest de medicatie om de twee uren worden toegediend, behalve als het kind sliep en de volgende drie dagen om de vier uur. Follow-up gebeurde via een dagboek en via telefonisch contact na zeven en na veertien dagen. Als uitkomstmaat gebruikte men de CARIFS (Canadian Acute Respiratory Illness and Flu Scale), een gevalideerde score voor beoordeling van de ernst en weerslag op het dagelijkse leven van een acute luchtweginfectie bij kinderen. Men ging na of de score sneller daalde met actieve therapie dan met placebo. Dit was niet het geval: in beide behandelingsgroepen verminderden de symptomen even snel. Ook het aantal nevenwerkingen of reconsultaties was nagenoeg gelijk: 17% (43) kinderen kwam nog een keer terug op raadpleging wegens langer durende klachten, van wie er 26 antibiotica kregen (11% van de totale groep). Slechts drie kinderen (1%) boden zich tijdens de follow-up aan op spoedopname omwille van een vermoede complicatie, van wie twee werden opgenomen en goed genazen. De auteurs besluiten dat intranasaal natriumcromoglycaat geen nuttige behandeling is voor deze infecties bij kinderen.

Bespreking

Wat werkt bij verkoudheid?

Kinderen worden érg vaak verkouden. Kinderen onder de vier jaar krijgen gemiddeld zes tot tien verkoudheden per jaar en dit aantal kan verdubbelen als zij naar een crèche of kleuterschool gaan. Meer dan 90% van deze verkoudheden wordt veroorzaakt door een virale infectie en verloopt goedaardig. Toch consulteren deze kinderen vaak de huisarts en krijgen dan (te) vaak antibiotica voorgeschreven. Andere nadelige gevolgen van deze ‘banale’ infecties zijn: frequente afwezigheid van school, verstoring van de gezinsroutine, bij kleine kinderen leidt een verkoudheid vaak tot otitis media, en astmatische kinderen kunnen een opstoot krijgen als gevolg van de virale infectie. Het zou dus wel een aanwinst betekenen indien er een werkzame behandeling voor deze verkoudheden zou worden gevonden. Tot nu toe werden al heel wat producten geprobeerd: neusspoelingen 1, warme damp 2, antihistaminica 3, decongestiva 4, zink 5, vitamine C 6, antibiotica 7. Maar niets schijnt echt te helpen. In deze studie bestudeerde men natriumcromoglycaat, een product bekend uit de behandeling van astma en allergische rhinitis. Er waren verschillende argumenten om te hopen dat het iets zou doen: in experimentele omstandigheden blokkeert het product de expressie van intracellulaire aanhechtingspunten voor rhinovirussen 8 en voorkomt de verspreiding van de virussen tussen cellen 9; kinderen die regelmatig cromoglycaat gebruiken omwille van astma lijken kortere verkoudheden te hebben 10; wanneer cromoglycaat wordt toegediend vóór een experimentele infectie met rhinovirus bij volwassenen 11 of wanneer de therapie binnen de 24 uur na het begin van de verkoudheid wordt gestart 12, dan is het verloop korter.Wat nog ontbrak was het bewijs dat het ook werkt in de dagelijkse praktijk, hetgeen in deze studie wordt getest.

Pragmatische trial

Methodologisch gaat het om een goed uitgevoerde pragmatische dubbelblinde gerandomiseerde placebogecontroleerde studie. ‘Pragmatisch’ omdat de kinderen in de studie werden opgenomen op dezelfde manier als waarop een behandeling in de praktijk wordt ingesteld: de diagnose werd zuiver klinisch gesteld en ook als de klachten al enkele dagen bestonden, mocht de behandeling nog gestart worden. Dit had tot gevolg dat ook patiëntjes met andere dan rhinovirusinfecties werden geïncludeerd, dat de behandeling ook nog werd gestart na de eerste dagen (waarin het virus zich het meest repliceert en verspreidt) en dat de therapietrouw misschien niet altijd optimaal was. Het verklaart vermoedelijk waarom geen effect werd gevonden en het illustreert meteen het verschil tussen ‘efficacy’ (de werkzaamheid in ideale gecontroleerde (labo)omstandigheden) en ‘effectiveness’ (werkzaamheid in de dagelijkse praktijk).

Deze studie bevestigt het goedaardige verloop van deze infecties bij kinderen: meer dan vier op vijf (83%) van de kinderen herstelde vlot na het eerste bezoek, en negen op tien (89%) herstelde zonder antibiotica.

Belangenvermenging/financiering:

Deze studie werd gesponsord door de ‘UK Medical Research Council’. Er is geen belangenvermenging gemeld.

Besluit

Deze studie toont aan dat bij kinderen bij wie de huisarts de diagnose van een virale bovenste luchtweginfectie stelde, intranasaal toegediend natriumcromoglycaat niet beter werkt dan zoutwater. Daarnaast demonstreert de studie duidelijk het goedaardig en zelflimiterend verloop van deze aandoening. In afwachting van een werkzame behandeling blijft het aanbevolen om bij kinderen met een verkoudheid zo weinig mogelijk voor te schrijven (cave: potentieel gevaarlijke nevenwerkingen), de ouders goed voor te lichten over de spontane evolutie en alarmtekens en waakzaam af te wachten.

Literatuur

1. Adam P, Stiffman M, Blake R. Clinical trial of hypertonic saline nasal spray in subjects with the common cold or rhinosinusitis. Arch Fam Med 1998;7:39-43.
2. Singh M. Heated, humidified air for the common cold (Cochrane Review). In: The Cochrane Library. Issue 4 2002. Oxford: Update Software.
3. De Sutter A, Lemiengre M, Campbell H, McKinnon H. Antihistamines in common cold (Cochrane Review). In press.
4. Taverner D, Bickford L, Draper M. Nasal decongestants for the common cold (Cochrane Review). The Cochrane Library, Issue 4, 2002. Oxford: Update Software.
5. Marshall I. Zinc for the common cold (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 4, 2002. Oxford: Update Software.
6. Douglas R, Chalker EB, Treacy B. Vitamin C for preventing and treating the common cold (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 4, 2002. Oxford: Update Software.
7. Arroll B, Kenealy T. Antibiotics versus placebo in the common cold (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 4, 2002. Oxford: Update Software.
8. Hoshino M, Nakamura Y. The effect on inhaled sodium cromoglycate on cellular infiltration into the bronchial mucosa and the expression of adhesion molecules in asthmatics. Eur Respir J 1997;10:858-65.
9. Penttinen K, Aarnio A, Hovi T. Disodium cromoglycate can inhibit virus-induced cytopathic effects in vitro. BMJ 1977;1:82.
10. Konig P, Eigen H, Ellis MH. The effect of nedocromil sodium on viral upper respiratory tract infections in human volunteers. Resp Crit Care 1995;1879-86.
11. Barrow GI, Higgins W, Al-Nakib W, et al. The effect of intranasal nedocromil sodium on viral upper respiratory tract infections in human volunteers. Clin Exp Allergy 1990;20:45-51.
12. Aberg N, Aberg B, Alestig K. The effect of inhaled and intranasal sodium cromoglycate on symptoms of upper respiratory tract infections. Clin Exp Allergy 1996;26:1045-50.