In 2008 wezen de auteurs van een meta-analyse van RCT’s op het verhoogde risico van cardiovasculaire gebeurtenissen bij toediening van lang- en kortwerkende anticholinergica via inhalatie aan COPD-patiënten (1). Over een opvolgingsperiode van zes weken tot vijf jaar stelden ze voor het samengestelde eindpunt van cardiovasculaire mortaliteit, myocardinfarct of CVA een relatief risico vast van 1,58 (95% BI van 1,21 tot 2,06) versus controlebehandeling. Dit risico was niet significant verhoogd voor tiotropium (risk ratio 1,43; 95% BI van 0,95 tot 2,16) maar wel voor ipratropium (risk ratio 1,70; 95% BI van 1,19 tot 2,42). Nadien onderzochten Celli et al. in een meta-analyse specifiek het cardiovasculaire risico van tiotropium (2). De resultaten van deze meta-analyse met individuele patiëntgegevens uit studies van de fabrikant van tiotropium bij patiënten met COPD, toonden aan dat dit geneesmiddel de globale mortaliteit niet verhoogde en het optreden van cardiovasculaire gebeurtenissen kon doen dalen (3).

In 2010 publiceerden Ogale et al. een nieuwe prospectieve cohortstudie (4). De auteurs volgden 82 717 veteranen op in de Verenigde Staten gedurende drie tot vijf jaar ofwel tot op het ogenblik van een eerste hospitalisatie voor een cardiovasculaire gebeurtenis (acuut coronair syndroom, hartfalen, hartritmestoornissen) ofwel tot overlijden. Het gebruik van ipratropium tijdens de voorbije zes maanden verhoogde het risico van een cardiovasculaire gebeurtenis. De HR voor een cardiovasculaire gebeurtenis was 1,23 (95% BI van 1,13 tot 1,36) bij toediening van een dagelijkse equivalente dosis ipratropium gedurende meer dan 120 dagen. De resultaten van deze studie bevestigen dus dat recent gebruik van ipratropium  het cardiovasculaire risico verhoogt. Het gaat hier echter om observationeel onderzoek, zonder registratie van alle initiële risicofactoren. Uit de studiegegevens kunnen we niet opmaken of ipratropium meer gebruikt wordt dan tiotropium voor de behandeling van COPD-exacerbaties. Het aantal exacerbaties is op zich een negatieve factor voor de prognose van COPD.

Besluit

De resultaten van deze prospectieve cohortstudie bevestigen dat recent, langdurig gebruik van ipratropium het risico van cardiovasculaire gebeurtenissen verhoogt. Bij de interpretatie van deze resultaten moeten we wel rekening houden met de beperkingen van observationeel onderzoek.

Referenties

1. Singh S, Loke YK, Furberg C. Inhaled anticholinergics and risk of major adverse cardiovascular events in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a systematic review and meta-analysis. JAMA 2008;300:1439-50.
2. Celli B, Decramer M, Leimer I, et al. Cardiovascular safety of tiotropium in patients with COPD. Chest 2010;137:20-30.
3. Chevalier P. Cardiovasculaire veiligheid van tiotropium. Minerva 2010;9(4):44-5.
4. Ogale SS, Lee TA, Au DH, et al. Cardiovascular events associated with ipratropium bromide in COPD. Chest 2010;137:13-9.