Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Franstalige redactie

De waarde van fysieke oefeningen bij patiënten met type 2-diabetes is al besproken in Minerva, zowel in het kader van een globaal intensief behandelingsprogramma (1,2) als in het kader van een specifiek trainingsprogramma (3,4). We besloten dat aërobe training in combinatie met weerstandstraining zorgt voor een daling van de HbA1c bij patiënten met type 2-diabetes.

Einde 2012 verscheen een systematische review met meta-analyse over het effect van verschillende  interventies (zoals bv. fysieke training) die gedragsverandering beogen bij volwassenen met type 2-diabetes (5). De auteurs includeerden 17 gerandomiseerde studies met een minimale opvolgperiode van 1 maand en met evaluatie van het niveau van fysieke activiteit en van de HbA1c. 1 975 patiënten namen deel, de verhouding tussen mannen en vrouwen varieerde naargelang de studies en de gemiddelde leeftijd lag tussen 50 en 70 jaar.

De auteurs stelden een toename vast van de fysieke activiteiten op basis van objectieve meetinstrumenten (gemiddeld gestandaardiseerd verschil +0,45; 95% BI van 0,21 tot 0,68) en op basis van zelfrapportering door de deelnemers (gemiddeld gestandaardiseerd verschil +0,79; 95% BI van 0,59 tot 0,98). De HbA1c daalde met 0,32% (95% BI van 0,21 tot 0,44) en de BMI met 1,05 (95% BI van 0,80 tot 1,31).

De behandeling van type 2-diabetes is gericht op de vermindering van enerzijds de diabetesgerelateerde cardio(macro)vasculaire gebeurtenissen en anderzijds de morbiditeit door microvasculaire complicaties: blindheid, amputatie, chronische nierinsufficiëntie. In deze context is de HbA1c-waarde één van de uitkomstmaten om het effect van de behandeling te evalueren. Volgens sommige studies kan een multifactoriële interventie met o.a. aanmoediging tot fysieke activiteit, het risico verminderen van een evolutie naar diabetes in het geval van glucose-intolerantie en de mortaliteit doen dalen bij een bestaande diabetes (7). Observationeel onderzoek wijst op een vermindering van het coronaire risico wanneer patiënten regelmatig fysieke oefeningen doen. Geen enkele interventiestudie onderzocht evenwel specifiek het langetermijneffect van interventies die fysieke training promoten, op de metabole controle van diabetes of op het risico van complicaties.

Deze meta-analyse wou hierop een antwoord geven. Als uitkomstmaten hanteerden de auteurs het niveau van fysieke activiteit (objectieve meting of zelfrapportage), de HbA1c-waarde en de BMI. Dat zijn dus surrogaatuitkomsten, alleen de HbA1c is mogelijk klinisch interessant.

De meta-analyse heeft verschillende beperkingen. De auteurs namen de resultaten van sommige studies 2 of meerdere keren op in hun globale analyse, met resultaten op 3 en 6 maanden, 1 en 2 jaar, zonder iets te zeggen over de regels voor het vermelden van multipele gegevens (6). De daling van de HbA1c verschilt naargelang de interventie (die niet altijd gedetailleerd beschreven is). Omdat de auteurs geen multipele regressie-analyse uitvoerden, is er geen besluit mogelijk. Het globale effect van de interventie op de HbA1c is matig (0,32%), maar blijft constant in de tijd, tot over een periode van 2 jaar. De ongewenste effecten zijn niet vermeld in de oorspronkelijke studies.

Besluit

De resultaten van deze meta-analyse tonen aan dat interventies die fysieke activiteiten stimuleren een matig effect hebben op het vlak van de vermindering van HbA1c, maar ze laten niet toe om het effect te bepalen op de metabole controle van diabetes op lange termijn. Zoals ook de auteurs besluiten, kan deze meta-analyse wel pistes aanwijzen voor verder onderzoek dat zich kan richten op bepaalde vormen van interventies.

Referenties

1. Sunaert P, Feyen L. Steno-2 studie: multifactoriële aanpak bij diabetes type 2. Minerva 2004;3(1):11-4.
2. Gaede P, Vedel P, Larsen N, et al. Multifactorial intervention and cardiovascular disease in patients with type 2 diabetes. N Engl J Med 2003;348:383-93.
3. Wens J. Sporten verbetert de HbA1c bij patiënten met type 2-diabetes mellitus? Minerva online 28/09/2011.
4. Church TS, Blair SN, Cocreham S, et al. Effects of aerobic and resistance training on hemoglobin A1c levels in patients with type 2 diabetes: a randomized controlled trial. JAMA 2010;304:2253-62.
5. Avery L, Flynn D, Van Wersch A. Changing physical activity behavior in type 2 diabetes: a systematic review and meta-analysis of behavioral interventions. Diabetes Care 2012;35:2681-9.
6. Chevalier P. Multipliciteit van de gegevens en betrouwbaarheid van de resultaten van meta-analyses. Minerva 2012;11(3):38.
7. Gæde P, Lund-Andersen H, Parving HH, Pedersen O. Effect of a multifactorial intervention on mortality in type 2 diabetes. N Engl J Med 2008;358:580-91.