Minerva wees reeds herhaaldelijk op het beperkte bewijs van de doeltreffendheid van antidepressiva behalve bij ernstige majeure depressie (1,2). In 2002 besloten we dat er specifiek bij ouderen onvoldoende studies beschikbaar zijn (3) .

In 2008 publiceerden Nelson et al. een meta-analyse over het effect van de tweedegeneratie antidepressiva bij ouderen (4). Deze meta-analyse includeerde tien RCT’s (waarvan vier niet-gepubliceerde) met in het totaal 4 165 ouderen. Voor een frequente aandoening was het aantal geïncludeerde studies en ouderen relatief klein. De meta-analyse resulteerde in een zeer beperkt klinisch voordeel voor antidepressiva: 44,4% responders in de antidepressivagroep tegenover 34,7% in de placebogroep. Dat betekent dat bovenop hun placebo-effect, de antidepressiva bij slechts 9,7% van de ouderen een effect hadden.

Dezelfde auteur publiceerde in 2011 een meta-analyse over het effect van antidepressiva bij patiënten met dementie en met depressie (diagnose op basis van gevalideerde criteria) (5). De meta-analyse was van goede methodologische kwaliteit. Na een systematische zoektocht in de literatuur voldeden zeven RCT’s (met in het totaal 330 deelnemers) aan de selectiecriteria. De MMSE-score van de deelnemers varieerde van 10 tot 27 en de studieduur van 6 tot 12 weken. Zes studies includeerden minder dan 50 deelnemers. Een funnel plot wees uit dat er geen sprake was van publicatiebias, maar door het kleine aantal studies was de betrouwbaarheid van de test beperkt. De studies evalueerden het effect van imipramine (N=1), clomipramine (N=1), sertraline (N=3), fluoxetine (N=1) en venlafaxine (N=1). Positieve reactie op het antidepressivum was gedefinieerd als ≥50% verbetering op de klassieke meetinstrumenten voor depressie (o.a. Hamilton en Montgomery Asberg Depression Rating Scale) of verbetering op de specifieke meetinstrumenten voor de ziekte van Alzheimer. De odds ratio (OR) in zes studies die verbetering of positieve respons als uitkomstmaat gebruikten, bedroeg 2,12 (95% BI van 0,95 tot 4,70; p=0,07). In de vier studies die remissie als eindpunt kozen (gebaseerd op scores of op een globale beoordeling), bedroeg de OR 1,97 (95% BI van 0,85 tot 4,55; p=0,11).

In zes van de zeven studies was het patiëntenaantal zeer klein. De onderzochte populatie was zeer heterogeen, niet alleen tussen de studies, maar ook binnen de studies, op het vlak van ernst van depressie en van dementie. Een dergelijke klinische heterogeniteit laat voor de clinicus geen nuttige meta-analyse toe.

Besluit

Bij patiënten met dementie en depressie is er geen bewijs dat een behandeling met antidepressiva effectief is.

Referenties

1. De Meyere M. Depressief onderzoek. [Editoriaal] Minerva 2007;6(5):69.
2. De Meyere M. Verband tussen ernst van depressie en werkzaamheid van nieuwere antidepressiva? Minerva 2008;7(6):118-9.
3. De Meyere M. Behandeling van depressie bij bejaarden. Minerva 2002;1(10): 36-7.
4. Nelson JC, Delucchi K, Schneider LS. The efficacy of second generation antidepressants in late life depression: a meta-analysis. Am J Geriatr Psychiatry 2008;16:558-67.
5. Nelson JC, Devanand DP. A systematic review and meta-analysis of placebo-controlled antidepressant studies in people with depression and dementia. J Am Geriatr Soc 2011;59:577-85.