Educatie wordt als een hoeksteen van de moderne diabetesbehandeling beschouwd. Men wil patiënten helpen hun ziekte beter te begrijpen en hen aansporen om actiever mee te werken aan de behandeling ervan (1). Er bestaat een vrij grote consensus over het belang van educatie, maar toch zijn niet alle studies eensluidend positief. Zo kon men in de DESMOND-studie, reeds vroeger besproken in Minerva (2,3), geen daling van het HbA1c ten opzichte van gewone zorg aantonen. Waarschijnlijk beïnvloeden diverse factoren het al dan niet slagen van educatie, zoals de selectie van de doelgroep met betrekking tot de HBA1c-waarde (4) en de manier waarop educatie gegeven wordt (1). Educatiesessies die gedragsverandering nastreven leveren over het algemeen betere resultaten op dan interventies die alleen gericht zijn op kennis.

Recent verscheen er een open label gerandomiseerde klinische studie die doelgerichte gestructureerde groepseducatie (n=45) vergeleek met gewone groepseducatie (n=42) (5). De patiënten in de interventiegroep kregen over een tijdspanne van drie maanden vier doelgerichte groepssessies van 2 uur aangeboden. In de eerste sessie werd het ‘ABC’ (HA1c, Bloeddruk, Cholesterol) van diabetes uitgelegd. In een tweede sessie werden individuele doelstellingen en een aangepast actieplan besproken. In een derde sessie werd ingegaan op de communicatie tussen de patiënt en zijn behandelende arts en in de laatste sessie werd nagegaan in hoeverre het actieplan ook toegepast werd in het dagelijkse leven. Na drie maanden daalde HbA1c in de interventiegroep van 8,86% (SD 1,3) naar 8,04% (SD 1,35), een waarde die stabiel bleef na één jaar (8,05% (SD 1,40)). In de controlegroep (N=42), daalde HbA1c slechts minimaal van 8,74% (SD 1,2) tot 8,70% (SD 1,38) na drie maanden en bleef hangen op 8,64% (SD 1,39) na één jaar. De verschillen in daling van HbA1c waren zowel na drie maanden als na één jaar statistisch significant tussen beide groepen.

Of deze verschillen in daling van HbA1c ook klinisch relevant zijn blijft wel de vraag. De studie vertoont ook enkele tekortkomingen waardoor de resultaten niet zomaar veralgemeend kunnen worden. Het betreft een Amerikaanse populatie die in slechts één ‘Veterans Affairs’ centrum gerekruteerd werd en dus zelfs niet representatief is voor de Amerikaanse diabetespopulatie. Daarnaast waren de initiële HbA1c waarden ook vrij hoog (en ze bleven hoog wat toch problematisch is gezien de jonge leeftijd van de deelnemers, 64 jaar). Tenslotte is het jammer dat er geen kosteneffectiviteitsstudie uitgevoerd werd. De auteurs geven immers zelf toe dat hun programma zeer arbeidsintensief was.

Groeps-educatie die door professionals gegeven wordt is inderdaad arbeidsintensief en dus ook vrij duur (6). Bovendien waren in de zelfs meest succesvolle onderzoeksprojecten veel patiënten om verschillende redenen vaak niet bereid of niet in staat om de sessies bij te wonen (7). Deze beperkingen van groepseducatie zette onderzoekers er toe aan om te experimenteren  met nieuwe vormen van patiëntenondersteuning zoals peer support. Deze nieuwe modellen leggen niet zozeer de nadruk op het beheersen van de ziekte, maar wel op het leren omgaan met de ziekte in het alledaagse leven (8). In peer support treedt een patiënt die zelf diabetes heeft op als expert en de patiënten delen vooral elkaars ervaringen, emoties en sterke punten. Alhoewel dit alles zeer belovend klinkt is er nog weinig evidentie over de werkzaamheid van peer support. Zeer recent werd een clustergerandomiseerde studie gepubliceerd over het effect van peer support (9) bij 395 patiënten uit 10 Ierse huisartsenpraktijken. Na twee jaar zag men geen verschil in verandering van HbA1c, bloeddruk en cholesterolgehalte tussen de interventiegroep die een programma met 9 groepssessies kreeg en een controlegroep. Misschien waren in deze studie de basiswaarden van de drie belangrijkste parameters misschien te laag om een verbetering aan te tonen. Resultaten van andere studies zijn tegenstrijdig (5).

Besluit

Er is nog steeds onvoldoende evidentie over het klinisch belang van doelgerichte gestructureerde groepseducatie voor de behandeling van type 2-diabetes. Ook het effect van peer support blijft onduidelijk.

Referenties

1. Clark M. Diabetes self-management education: a review of published studies. Prim Care Diabetes 2008;2:113-20.
2. Davies MJ, Heller S, Skinner TC, et al; Diabetes Education and Self Management for Ongoing and Newly Diagnosed Collaborative. Effectiveness of the diabetes education and self management for ongoing and newly diagnosed (DESMOND) programme for people with newly diagnosed type 2 diabetes: cluster randomised controlled trial. BMJ 2008;336:491-5.
3. Goderis G. Gestructureerde groepseducatie bij recent vastgestelde type 2-diabetes. Minerva 2008;7(9):136-7.
4. Duke SA, Colagiuri S, Colagiuri R. Individual patient education for people with type 2 diabetes mellitus. Cochrane Database Syst Rev 2009, Issue 1.
5. Naik AD, Palmer N, Petersen NJ, et al. Comparative effectiveness of goal setting in diabetes mellitus group clinics. Arch Intern Med 2011;171:453-9.
6. Heisler M. Different models to mobilize peer support to improve diabetes self-management and clinical outcomes: evidence, logistics, evaluation considerations and needs for future research. Fam Pract 2010;27(Suppl 1):i23-i32.
7. Beck A, Scott J, Williams P, et al. A randomized trial of group outpatient visits for chronically ill older HMO members: the Cooperative Health Care Clinic. J Am Geriatr Soc 1997;45:543-9.
8. Fraser SW, Greenhalgh T. Coping with complexity: educating for capability. BMJ 2001; 323:799-803.
9. Smith SM, Paul G, Kelly A, et al. Peer support for patients with type 2 diabetes: cluster randomised controlled trial. BMJ 2011;342:d715.