Het vervolg op….

Keller et al. (1) onderzochten in een systematische review of toevoegen van clopidogrel aan aspirine op het gebied van cardiovasculaire preventie een meerwaarde heeft boven aspirine alleen. De auteurs vonden slechts twee studies, de CURE-studie (2) bij patiënten met een recent acuut coronair syndroom zonder ST-elevatie en de CHARISMA-studie (3). Wat betreft deze laatste studie besloten we eerder in Minerva (4) dat bij patiënten met ofwel belangrijke cardiovasculaire risicofactoren ofwel bewezen cardiovasculaire ziekte, het toevoegen van clopidogrel (75 mg per dag) aan acetylsalicylzuur (75 tot 162 mg per dag) geen enkele winst oplevert, maar dat clopidogrel het risico van bloedingen wel doet toenemen. De meta-analyse van deze twee studies komt tot het besluit dat met de combinatietherapie versus aspirine alleen het aantal cardiovasculaire gebeurtenissen afneemt (OR 0,87; 95% BI 0,81 tot 0,94; p<0,01), maar dat het risico van majeure bloedingen toeneemt (OR 1,34; 95% BI 1,14 tot 1,57; p<0,01). Dit komt overeen met het vermijden van 13 cardiovasculaire gebeurtenissen per 1 000 patiënten die met de combinatie behandeld worden, maar tevens met 6 extra majeure bloedingen. Zoals de auteurs zelf vermelden, verschillen de resultaten van de twee studies op het vlak van effect: een gunstig effect in de CURE-studie (23 vermeden gebeurtenissen voor 1 000 behandelde patiënten op een gemiddelde van 9 maanden) en geen statistisch significant verschil tussen de twee groepen van de CHARISMA-studie. Desondanks vermelden de auteurs toch dat in de CHARISMA-studie 5 gebeurtenissen worden vermeden per 1 000 personen die met de combinatietherapie behandeld worden. Ze besluiten vervolgens dat de bewijzen van het voordeel van de combinatie van clopidogrel en aspirine ter preventie van cardiovasculaire gebeurtenissen beperkt blijft tot patiënten met een acuut coronair syndroom zonder ST-elevatie.

Deze meta-analyse van twee studies met sterk verschillende populaties, brengt niets nieuws: toevoegen van clopidogrel aan aspirine is enkel voordelig bij patiënten met een acuut coronair syndroom zonder ST-elevatie en verhoogt daarentegen in alle gevallen het risico van ernstige bloedingen.  

Referenties

1. Keller TT, Squizzato A, Middeldorp S. Clopidogrel plus aspirin versus aspirin alone for preventing cardiovascular disease. Cochrane Database Syst Rev 2007, Issue 3.
2. Yusuf S, Zhao F, Mehta SR, et al; Clopidogrel in Unstable Angina to Prevent Recurrent Events Trial Investigators. Effects of clopidogrel in addition to aspirin in patients with acute coronary syndromes without ST-segment elevation. N Engl J Med 2001:345:494-502.
3. Bhatt DL, Fox KA, Hacke W, et al; CHARISMA Investigators. Clopidogrel and aspirin versus aspirin alone for the prevention of atherothrombotic events. N Engl J Med 2006;354:1706-17.
4. Chevalier P. Clopidogrel plus aspirine versus aspirine alleen in cardiovasculaire preventie. Minerva 2006;5(5):76-9.