Tijdschrift voor Evidence-Based Medicine
Fibromyalgie en antidepressiva
Het vervolg op...
In deze Minervarubriek brengt de redactie in het kort nieuwe studies over onderwerpen die reeds eerder in Minerva verschenen. De redactie meent dat deze nieuwe studies geen volledige analyse vragen, maar toch de moeite zijn om onder uw aandacht te brengen. We kaderen de nieuwe gegevens in de eerder gepubliceerde Minervabesprekingen. |
Bij de bespreking over duloxetine en pijn gerelateerd aan fibromyalgie, kwam het effect van antidepressiva reeds ter sprake (1).
Einde 2008 verscheen een nieuwe systematische review over dit onderwerp (2). Eens te meer vallen de korte opvolgingstermijn op (gemiddeld 8 weken, range van 2 tot 26) en ook de beperkte methodologische kwaliteit van de studies. Van 500 ‘peer-reviewed’ artikels over de behandeling van fibromyalgie, behielden de auteurs 26 RCT’s. De helft van deze publicaties kreeg een Jadad-score van 4 of meer (goede tot zeer goede kwaliteit). Bij 65% van de studies werd geen intention to treat analyse uitgevoerd. Slechts één studie corrigeert voor multipele testing. De resultaten van de studies met een Jadad-score van ³4 zijn minder positief.
Deze systematische review bevestigt dat amitriptyline het best onderzochte antidepressivum is (13 studies). De effectgrootte is matig: een gemiddelde pijnreductie van 26% en een verbetering van de levenskwaliteit met 30%. We weten echter niet hoe de auteurs deze cijfers berekenden. Bij de samenvatting per specifiek antidepressivum zijn alle studies geïncludeerd zonder rekening te houden met de aangegeven methodologische beperkingen. De langste studie (zes maanden) vergelijkt amitriptyline (en cyclobenzaprine) met placebo. Na één maand is er een klinische verbetering (en is amitriptyline significant beter dan placebo). De verbetering is na zes maanden nog groter (maar zonder significant verschil tussen amitriptyline en placebo) (3).
Hoewel de auteurs van deze systematische review in hun besluit vermelden dat ‘talrijke’ SSRI’s en antidepressiva van de tweede groep (duloxetine en milnacipran) waarschijnlijk ook effectief zijn, brengen ze hiervoor geen degelijk bewijs aan.
Besluit
Deze systematische review leert ons niets nieuws over het effect van antidepressiva op de symptomen van fibromyalgie, behalve dat amitriptyline op korte termijn een matig effect heeft.
Referenties
- Chevalier P. Duloxetine: minder pijn bij fibromyalgie? Minerva 2009;8(1):6-7.
- Üçeyler N, Häuser W, Sommer C. A systematic review on the effectiveness of treatment with antidepressants in fibromyalgia syndrome. Arthritis Rheum 2008;59:1279-98.
- Carette S, Bell MJ, Reynolds WJ, et al. Comparison of amitriptyline, cyclobenzaprine, and placebo in the treatment of fibromyalgia. A randomized, double-blind clinical trial. Arthritis Rheum 1994;37:32-40.
Productnamen
- amitriptyline: tricyclisch antideprissivum (Redomex ®)
- cyclobenzaprine: spierrelaxans met centrale werking, niet gecommercialiseerd in België
- duloxetine: antidepressivum van de tweede groep (Cymbalta®)
- milnacipran: antidepressivum van de tweede groep, niet beschikbaar in België.
Commentaar
Commentaar