Tijdens de ochtendzitting van de Consensusconferentie over "Het doelmatig gebruik van antidepressiva" op 14 maart 2000 presenteerden twee professoren in de huisartsgeneeskunde een visie die erg verschillend was van de andere sprekers, allen psychiaters. JAN HEYRMAN (KU Leuven) wees op de tegenstelling tussen de prevalentiecijfers van depressie in epidemiologische studies bij de populatie (tot 30%) en de resultaten van registraties uit de huisartspraktijk (2 à 3%) 1. Daarbij trok hij in twijfel of huisartsen wel onderdiagnosticeren en pleitte hij ervoor om niet te vlug medicatie voor te schrijven. De controverse werd nog scherper door mijn pleidooi voor de TCA’s als eerste keuze, uitgezonderd bij een bekend cardiaal of anticholinergisch risico of bij sterk suïcidale patiënten 2: dit alles gesteund op onafhankelijke bronnen 3,4.

Ongevraagd nam een psychiater tijdens de discussie een microfoon om zijn emotie te uiten: "Wat ik hier hoor van de huisartsen, zet de klok dertig jaar achteruit…". Deze historische uitspraak behoeft wat commentaar.

Men neemt niet ongevraagd het woord, vooral niet omdat het op dat ogenblik aan de juryleden was om vragen te stellen: ontoelaatbaar.

Deze emotionele uitroep brengt echter enkele onderliggende vaststellingen aan het licht.

Het enige wat men kan vaststellen, is de diepe kloof tussen epidemiologische studies in de populatie enerzijds en in de huisartspraktijk anderzijds (factor 10). Men kan hierop reageren door de onderzoekers van de Amsterdamse en Maastrichtse databanken te beschuldigen van achterlijkheid. Men kan ook, zoals JAN HEYRMAN, pleiten voor verder onderzoek om de oorzaak van deze grote epidemiologische verschillen na te gaan en hiervoor een verklaring te vinden. Dit is de enige weg om deze kloof te dichten en zo tot een betere dialoog te komen tussen onderzoekers, huisartsen en psychiaters.

De bijdragen van de meeste psychiaters waren een pleidooi voor de SSRI’s, echter niet altijd goed onderbouwd. De cijfers van de RIZIV-budgetten bevestigen de enorme opgang van deze dure antidepressiva 5.

Op basis van goede klinische studies wordt dan plots die hele evolutie in vraag gesteld en gepleit voor TCA’s als eerste keuze, wanneer geen contraindicaties aanwezig zijn 2. De enorme verkoop van SSRI’s en daarin nog enkele toppers berust dus schijnbaar niet op wetenschappelijke gronden maar op promotionele campagnes. Wetenschappelijk gezien dient men de discussie aan te gaan over de gekozen bronnen en daarna over de besluiten die men hieruit trekt. Dit gebeurde echter niet. Indien dit was gebeurd, zou men tot een onthutsende conclusie zijn gekomen.

Het is merkwaardig dat geen enkele psychiater in zijn bronnen verwijst naar Clinical Evidence, waar nochtans een uitgebreid hoofdstuk staat over alle meta-analyses, systematische reviews én RCT’s omtrent "Depressive disorders" 3.

Een vermoeden wordt hier nogmaals bevestigd: de eerste lijn steunt meer en meer op goed onderbouwde studies tot en met guidelines indien deze voorhanden zijn, terwijl de specialistische geneeskunde nog meer steunt op uitspraken en teksten van de "experten" (experience-based-medicine).

Als het zo verder gaat, zou het wel eens kunnen dat in de loop van de jaren 2000, de psychiatrie dertig jaar achterstand heeft opgelopen.

M. De Meyere

1. HEYRMAN J. Depressie en antidepressiva in de eerstelijnszorg. In: Het doelmatig gebruik van antidepressiva. Teksten van deskundigen-Deel 1. Consensusvergadering 14 maart 2000; Brussel. Brussel: RIZIV, 2000.
2. DE MEYERE M. Farmacologische behandelingsstrategieën. Antidepressiva in de eerste lijn. In: Het doelmatig gebruik van antidepressiva. Teksten van deskundigen-Deel 1. Consensusvergadering 14 maart 2000; Brussel. Brussel: RIZIV, 2000.
3. GEDDES J. Depressive disorders. Clinical Evidence 1999;2:354-65.
4. Het doelmatig gebruik van antidepressiva. Systematisch onderzoek naar de beschikbare gegevens in de wetenschappelijk literatuur. Rapport. Consensusvergadering 14 maart 2000; Brussel. Brussel: RIZIV, 2000.
5. DE SWAEF A. Gebruik en kosten van antidepressiva in België. In: Het doelmatig gebruik van antidepressiva. Teksten van deskundigen-Deel 1. Consensusvergadering 14 maart 2000; Brussel. Brussel: RIZIV, 2000.