Eerder bespraken we in Minerva een studie die aantoonde dat het niet geven van antibiotica aan patiënten met hoest en lage luchtwegklachten in de huisartspraktijk de duur en de ernst van de symptomen niet beïnvloedt (1,2). Het aantal patiënten in deze studie (2), alsook in een Cochrane review over het gebruik van antibiotica bij bronchitis (3) is echter te klein (in beide ongeveer 500 patiënten) om betrouwbare subgroepanalyses op basis van leeftijd (jonger of ouder dan 60 jaar) uit te voeren.

Een recente RCT (2013) includeerde volwassen patiënten (gemiddelde leeftijd 49 jaar) uit 12 verschillende landen met een lage luchtweginfectie (hoest ≤28 dagen) zonder vermoeden van pneumonie (4). Gedurende 7 dagen namen 1 038 patiënten driemaal per dag 1 gram amoxicilline en 1 023 patiënten placebo volgens hetzelfde schema. Zowel de onderzoekers als de patiënten waren geblindeerd voor de behandeling. Tussen beide groepen zag men geen statistisch significant verschil in duur (primaire uitkomstmaat) van klinisch relevante symptomen (hoest, fluimen, kortademigheid, wheezing, verstopte of lopende neus, pijn op de borst, spierpijn, hoofdpijn, verstoorde slaap, algemeen onwel gevoel, koorts, interferentie met dagelijkse activiteiten) die patiënten als matig slecht beoordeelden bij de start van de studie. Tijdens het verloop van de studie kwamen er in de amoxicillinegroep wel minder nieuwe symptomen voor en waren er ook minder symptomen die slechter werden (secundaire uitkomstmaat) (NNT 30; p=0,043). Nausea, huiduitslag of diarree kwamen wel significant meer voor in de antibioticagroep (NNH 21; p=0,025). Twee patiënten uit de placebogroep en één patiënt uit de amoxicillinegroep werden gehospitaliseerd. Overlijdens zijn er niet geregistreerd. In de subgroep van patiënten ouder dan 60 jaar (n=595) kon men geen enkel gunstig effect van amoxicilline (dus ook niet van de secundaire uitkomstmaat) vaststellen.

Uit de RCT’s in de Cochrane review over antibiotica bij bronchitis kwam reeds naar voor dat er weinig belangrijke symptomatische verbetering te verwachten is met antibiotica, alhoewel er bij patiënten die antibiotica kregen minder gehoest werd dan in de placebogroep (NNT 6) (4). Dat resultaat werd echter bekomen na pooling van slechts 4 studies met in het totaal 275 deelnemers. Op basis van de resultaten bij 538 deelnemers leidde het gebruik van antibiotica ook tot minder nachtelijke hoest. De hier besproken studie is echter de grootste studie (n=2 061) die ooit is uitgevoerd over het gebruik van antibiotica bij lage luchtweginfecties en kan daarom de evidentie uit de Cochrane review nog scherper stellen. Een belangrijke kanttekening die we toch moeten maken is dat ernstig zieke patiënten met allerhande co-morbiditeiten waarschijnlijk niet zijn uitgenodigd om deel te nemen aan deze studie (selectiebias) en dat de resultaten daarom alleen voldoende valide zijn voor een algemeen relatief gezonde populatie. Een meta-analyse met subgroepanalyses van deze studie én andere RCT’s kan dus nuttig zijn.

Besluit

Deze studie toont aan dat amoxicilline geen gunstig effect heeft op de duur en de ernst van symptomen van een ongecompliceerde lage luchtweginfectie (niet pneumonie) bij gezonde 60-plussers. Bovendien zien we een grotere kans op ongewenste effecten zoals nausea, huiduitslag of diarree. Dit resultaat ondersteunt de Belgische antibioticagids voor wat betreft acute lage luchtweginfecties bij volwassenen (5).

Referenties

1. Coenen S, van Driel M. Antibiotica bij acute lage luchtweginfecties: onmiddellijk, later of niet voorschrijven? Minerva 2006;5(4):63-6.
2. Little P, Rumsby K, Kelly J, et al. Information leaflet and antibiotic prescribing strategies for acute lower respiratory tract infection: A randomized controlled trial. JAMA 2005;293:3029-35.
3. Smith S, Fahey T, Smucny J, Becker L. Antibiotics for acute bronchitis. Cochrane Database Syst Rev 2009; Issue 4.
4. Little P, Stuart B, Moore M, et al; GRACE consortium. Amoxicillin for acute lower-respiratory-tract infection in primary care when pneumonia is not suspected: a 12-country, randomised, placebo-controlled trial. Lancet Infect Dis 2013;13:123-9
5. BAPCOC. Belgische gids voor anti-infectieuze behandeling in de ambulante praktijk. Editie 2012.