Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Franstalige redactie

De werkzaamheid en de veiligheid van tiotropium (en ipratropium) kwamen al herhaaldelijk aan bod in Minerva. De grote UPLIFT-studie vergeleek tiotropium gedurende 4 jaar met placebo bij patiënten met matige tot zeer ernstige COPD (1). Bij de bespreking van deze studie besloot Minerva dat tiotropium in vergelijking met placebo geen statistisch significant effect heeft op het verloop van de ESW, noch op het aantal patiënten met minstens 1 exacerbatie (2). De winst in kwaliteit van leven kwam niet boven de drempel voor klinische relevantie.

Een meta-analyse die onder meer de UPLIFT-studie includeerde, wees uit dat tiotropium  effectief is bij COPD (GOLD-stadium III, ESW < 50%) voor de preventie van exacerbaties en hospitalisaties (3). De werkzaamheid was weliswaar beperkt. Bij het weglaten van een studie met aanzienlijke heterogeniteit bedroeg het verschil nog -0,19 (95% BI van -0,28 tot -0,09) voor exacerbaties, met een ongunstige kosten/batenverhouding (4).

De POET-COPD-studie vergeleek tiotropium met salmeterol voor de preventie van exacerbaties bij COPD-patiënten (5). Deze studie had onaanvaardbare methodologische beperkingen en brengt dus geen betrouwbaar bewijs aan van de meerwaarde van tiotropium boven salmeterol (6).

Singh et al. onderzochten in een meta-analyse de veiligheid van anticholinergica via inhalatie (7). Ipratropium ging gepaard met een toename van het cardiovasculaire risico (cardiovasculaire sterfte, myocardinfarct of CVA), wat niet het geval was voor tiotropium. Over de cardiovasculaire veiligheid verscheen nadien een meta-analyse op individuele patiëntgegevens (8). De resultaten van deze meta-analyse toonden aan dat tiotropium het risico van globale mortaliteit niet verhoogt en zelfs de incidentie van cardiovasculaire gebeurtenissen zou kunnen verminderen (9).

In 2013 publiceerden Kawasumi et al. een Canadese cohortstudie waarin ze het effect van tiotropium vergeleken met ipratropium voor de preventie van nieuwe COPD-gerelateerde hospitalisaties (10). De auteurs volgden patiënten op van minstens 45 jaar (gemiddeld 72,8 jaar) die gehospitaliseerd waren voor COPD (indexhospitalisatie), maar niet gehospitaliseerd waren of geen arts raadpleegden voor COPD in het jaar voorafgaand aan de indexhospitalisatie. Binnen de 30 dagen na ontslag uit het ziekenhuis voor de indexhospitalisatie volgde men de patiënten op die bij hun ontslag een anticholinergicum via inhalatie kregen (ipratropium bij 73,3% van de patiënten en tiotropium bij 26,7%). De auteurs matchten de patiënten uit de ipratropiumgroep met de patiënten uit de tiotropiumgroep en konden op die manier 750 gematchte paren opvolgen (1 500 gematchte patiënten). De matching gebeurde op basis van leeftijd, geslacht en propensity score (de kans om een bepaalde behandeling te krijgen in functie van 500 co-variabelen, maar zonder rekening te houden met de ernst van de COPD). Van de gematchte patiënten werd 14,3% binnen de 6 maanden na de indexhospitalisatie opnieuw gehospitaliseerd, zonder een verschil tussen de tiotropium- en de ipratropiumgroep. De auteurs konden dus geen verband aantonen tussen tiotropium en nieuwe COPD-gerelateerde hospitalisaties: HR 1,02 met 95% BI van 0,85 tot 1,24.

Besluit

Deze observationele studie kan geen meerwaarde aantonen van tiotropium boven ipratropium voor de preventie van nieuwe COPD-gerelateerde hospitalisaties na een eerste indexhospitalisatie voor COPD, maar laat niet toe om de resultaten te bekijken in functie van de ernst van de COPD.

Noms de marque

• Ipratropium: Atrovent®, Nebu-Trop®
• Tiotropium: Spiriva®

Referenties

1. Tashkin DP, Celli B, Senn S, et al; UPLIFT Study Investigators. A 4-year trial of tiotropium in chronic obstructive pulmonary disease. N Engl J Med 2008;359:1543-54.
2. Chevalier P. Tiotropium en verloop van de éénsecondewaarde bij COPD. Minerva 2009;8(2):14-5.
3. Van den Bruel A, Gailly J, Neyt M. Does tiotropium lower exacerbation and hospitalization frequency in COPD patients: results of a meta-analysis. BMC Pulm Med 2010;10:50.
4. Chevalier P. Tiotropium voor COPD. Minerva online 28/03/2011.
5. Vogelmeier C, Hederer B, Glaab T, et al; POET-COPD Investigators. Tiotropium versus salmeterol for the prevention of exacerbations of COPD. N Engl J Med 2011;364:1093-103. (etude POET-COPD)
6. Chevalier P. Tiotropium bij COPD: minder exacerbaties? Minerva 2011;10(6):67-8.
7. Singh S, Loke Y, Furberg C. Inhaled anticholinergics and risk of major adverse cardiovascular events in patients with chronic obstructive pulmonary disease: a systematic review and meta-analysis. JAMA 2008;300:1439-50.
8. Celli B, Decramer M, Leimer I, et al. Cardiovascular safety of tiotropium in patients with COPD. Chest 2010;137:20-30.
9. Chevalier P. Cardiovasculaire veiligheid van tiotropium. Minerva 2010;9(4):44-5.
10. Kawasumi Y, Paterson MJ, Morrow RL, et al. Comparative effectiveness of tiotropium and ipratropium in prevention of hospital readmission for COPD: a population-based cohort study. Clin Ther 2013;35:523-1.