Minerva publiceerde reeds verschillende duidingen over het nut van vitamine D bij ouderen. In 2009 besloten de auteurs van een Cochrane meta-analyse (1) dat de toediening van vitamine D-supplementen geen preventief effect heeft op vallen (2), maar wel een preventief effect kan hebben bij personen met een laag vitamine D-gehalte.

De Anglo-amerikaanse richtlijn van 2010 over valpreventie bij ouderen baseert zich op dezelfde oudere bronnen (literatuur geraadpleegd tot 2008) (3). Zij bevelen vitamine D-supplementen aan (minstens 800 I.E. per dag) bij ouderen met vitamine D-deficiëntie (niveau van bewijskracht A) en raden ook aan om vitamine D te overwegen (minstens 800 I.E. per dag) bij vermoeden van vitamine D-deficiëntie of van verhoogd valrisico (niveau van bewijskracht B).

In 2010 besprak Minerva de resultaten van recenter onderzoek waaruit een groter voordeel bleek van vitamine D bij ouderen. Bischoff-Ferrari et al. toonden in een meta-analyse aan dat een voldoende dosis vitamine D (700 tot 1 000 I.E. per dag) effectief is als valpreventie bij ouderen, terwijl een lagere dosis geen effect heeft (4). In een andere meta-analyse stelden dezelfde auteurs op basis van 12 studies vast dat >400 I.E. vitamine D per dag effectief is voor de preventie van niet-vertebrale fracturen (5). Ten slotte was er nog de DIPART-meta-analyse op basis van individuele patiëntgegevens (6). Hieruit bleek dat dagelijkse toediening van calcium en vitamine D2 of D3 (10 µg / 400 IE) aan ouderen fracturen kan voorkomen, in het bijzonder heupfracturen (7).

Een RCT (2010) includeerde 302 vrouwen van 70 tot 90 jaar, met een 25-OH-vitamine D-spiegel <24 ng/ml en met minstens één valpartij in de twaalf voorbije maanden (8). De deelnemers kregen dagelijks ofwel 1 000 I.E. vitamine D2 ofwel een placebo en in beide groepen diende men 1 gr calcium toe. Na twaalf maanden behandeling konden de onderzoekers voor de totale populatie geen verschil vaststellen. Bij de vrouwen met initiële vitamine D-waarden in het laagste tertiel, verbeterde vitamine D de spierkracht en de Time Up and Go Test-score (TUAG, een gevalideerde predictieve factor voor het risico van vallen). De auteurs vroegen zich af of de dosis vitamine D niet te laag was. In de bovenvermelde DIPART-studie was een dosis van 10 µg vitamine D wel effectief en een dosis van 20 µg niet (7).

In 2010 verscheen in de JAMA nog een RCT waarbij 2 256 vrouwelijke, thuiswonende zeventigplussers jaarlijks eenmalig 500 000 I.E. colecalciferol (D3) kregen (9). In vergelijking met placebo leidde deze behandeling tot een verhoogd valrisico en een (statistisch randsignificant) verhoogd fractuurrisico. In de subgroep van vrouwen bij wie de initiële 25-OH-colecalciferol-waarde was gecontroleerd, bedroeg deze aanvankelijk 49 nmol/L. Tijdens de behandeling evolueerde het gehalte na één maand naar 120 nmol/L. Een te hoge dosis vitamine D kan dus een nadelig effect hebben op vallen en fracturen.

Besluit

De resultaten van deze studie tonen aan dat de spierkracht en de beweeglijkheid gunstig beïnvloed worden bij vrouwen van 70 tot 90 jaar met antecedenten van valpartijen en met aanvankelijk minder spierkracht en minder goede beweeglijkheid en met 25-OH-vitamine D-aanvangswaarden <24 ng/ml, door toediening van een dagelijkse dosis vitamine D2 van 1 000 I.E. samen met 1 gr calcium. Deze resultaten bevestigen ook dat een systematische, dagelijkse toediening van vitamine D aan alle ouderen geen bewezen effect heeft.

25-OH-vitamine D : 25-100 nmol/L = 10-40 ng/ml

Time Up and Go Test : dDeze test meet de tijd die iemand nodig heeft om op te staan uit een stoel, 3 meter te lopen, om te draaien, terug te keren en terug te gaan zitten. Een score van £20 seconden wijst op locomotorische zelfstandigheid, een score van ³30 seconden wijst op afhankelijkheid.

Referenties

1. Gillespie LD, Robertson MC, Gillespie WJ, et al. Interventions for preventing falls in older people living in the community. Cochrane Database Syst Rev 2009, Issue 2.
2. Chevalier P. Valpreventie bij thuiswonende ouderen. Minerva 2010;9(5):50-1.
3. AGS/BGS Clinical Practice Guideline: Prevention of Falls in Older Persons. October 2010.
4. Bischoff-Ferrari HA, Dawson-Hughes B, Staehelin HB, et al. Fall prevention with supplemental and active forms of vitamin D: a meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ 2009;339:b3692.
5. Bischoff-Ferrari HA, Willett WC, Wong JB, et al. Prevention of nonvertebral fractures with oral vitamin D and dose dependency:a meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med 2009;23:551-61.
6. The DIPART (vitamin D Individual Patient Analysis of Randomized Trials) Group. Patient level pooled analysis of 68 500 patients from seven major vitamin D fracture trials in US and Europe. BMJ 2010;340:b5463.
7. Chevalier P. Fractuurpreventie: vitamine D met of zonder calcium? Minerva 2010;9(7):76-7.
8. Zhu K, Austin N, Devine A, et al. A randomized controlled trial of the effects of vitamin D on muscle strength and mobility in older women with vitamin D insufficiency. J Am Geriatr Soc 2010;58:2063-8.
9. Sanders KM, Stuart AL, Williamson EJ, et al. Annual high-dose oral vitamin D and falls and fractures in older women: a randomized controlled trial. JAMA 2010;12;303:1815-22.