Minerva Kort biedt u korte commentaren op publicaties die door de redactie van Minerva zijn geselecteerd. Interessante en voor huisartsen relevante studies die niet direct in een ruimer kader kunnen of moeten worden besproken, krijgen een plaats in deze rubriek. Iedere selectie wordt kort samengevat en van enkele regels commentaar voorzien door een referent. De redactie van Minerva wenst u veel leesgenot.

Samenvatting

In een gerandomiseerde, dubbelblinde, placebogecontroleerde klinische studie onderzoeken de auteurs of een profylactische behandeling met doxycycline na een tekenbeet de ziekte van Lyme kan voorkomen. In een hyperendemisch gebied in de staat New York werden 482 personen in de studie gerekruteerd bij wie in de voorafgaande 72 uur een teek van het type Ixodes scapularis was vastgesteld. Personen met een manifest erythema migrans, die tegen Lyme-ziekte gevaccineerd waren of bij wie doxycycline gecontraïndiceerd was, werden uitgesloten. De onderzoekspopulatie werd aselect verdeeld over een groep die eenmalig 200 mg doxycycline kreeg toegediend (n=235) en een placebogroep (n=247). De mediane leeftijd was 41 jaar (12 tot 82 jaar). Ongeveer 9% had eerder de ziekte van Lyme doorgemaakt, 7% had een positieve Lyme-serologie bij aanvang van de studie en 6% had meerdere tekenbeten. De deelnemers werden na drie en zes weken klinisch en serologisch onderzocht en tevens werd een bloedkweek op Borrelia burgdorferi verricht.

Erythrema migrans ontwikkelde op de plaats van de tekenbeet bij 1 van de 235 personen die met doxycycline werd behandeld (0,4%) en bij 8 van de 247 personen (3,2%) in de placebogroep (p<0,04). Niemand vertoonde andere, niet-cutane vormen van Lyme-ziekte en er werd geen asymptomatische seroconversie vastgesteld. Behandeling met doxycycline was geassocieerd met meer ongewenste effecten dan placebo (bij 30,1% in de doxycyclinegroep versus 11,1% in de placebogroep; p<0,001). Misselijkheid en braken waren de voornaamste bijwerkingen. De auteurs concluderen dat een eenmalige toediening van 200 mg doxycycline binnen 72 uur na een tekenbeet het ontwikkelen van Lyme-ziekte kan voorkomen.

Bespreking

De onderzoekers tonen in deze klinische studie aan dat het mogelijk is om het ontwikkelen van erythema migrans na een tekenbeet te voorkomen. Moeten we nu iedere patiënt die ongerust bij de huisarts komt met een tekenbeet, profylactisch gaan behandelen? Er zijn verschillende redenen om de resultaten van dit onderzoek te relativeren. Ten eerste is, zoals ook uit deze studie blijkt, de kans op het ontwikkelen van erythema migrans (EM) na een tekenbeet klein: slechts 3,2% van de personen met een tekenbeet ontwikkelde een EM.

In dit Amerikaanse hyperendemische gebied, waar veel teken besmet zijn, is de incidentie van Lyme-ziekte 50-100/100.000 per jaar 1. In Europa varieert de incidentie in een gradiënt van west naar oost tussen 0,6/100.000 in Ierland tot 130/100.000 in Oostenrijk 2. De incidentie in België is niet bekend, maar deze zal vermoedelijk veel lager zijn dan in deze studie (de incidentie in Frankrijk is 16/100.000 en in Duitsland ca. 25/100.000) 2. Wanneer we ons baseren op cijfers uit Nederland en Duitsland, kan de infectiekans na een beet van een volwassen teek geschat worden op circa 0,3%; dat wil zeggen dat op 1.000 tekenbeten er drie personen EM kunnen vertonen 3.

In een commentaar bij de studie berekent SHAPIRO dat in de streek waar de studie werd uitgevoerd, ongeveer veertig personen na een tekenbeet met antibiotica behandeld moeten worden om één geval van erythema migrans te voorkomen 1. Voor België zou de number needed to treat geeft aan hoeveel personen moeten worden behandeld gedurende de bestudeerde termijn om één extra geval van een bepaalde ziekte te genezen of te voorkomen. NNT = 1 / ARR(%) * 100">NNT dus ongeveer tienmaal hoger zijn. Als we de balans opmaken met de ‘number needed to harm’ (NNH), zien we dat op elke vijf personen behandeld met doxycycline, er één persoon misselijk is of braakt.

Ten tweede is erythema migrans een aandoening die eenvoudig klinisch te diagnosticeren en daarna adequaat te behandelen is. Andere manifestaties van Lyme-ziekte zijn relatief zeldzaam: neuroborreliose (in de vorm van meningoradiculitis met eventueel neuritis cranialis) komt in Europa voor in ongeveer 20% van de besmettingen, artritis in 10% en de meest gevreesde complicatie, chronische neuroborreliose, is zeer zeldzaam 2.

Belangenvermenging/financiering

Dit onderzoek werd gefinancierd door de ‘Tick-Borne Diseases Institute of the New York State Department of Health’ en de ‘Centers for Disease Control and Prevention’ (VS). Geen belangenvermenging vermeld.

Besluit

Er is onvoldoende onderbouwing voor een profylactische behandeling met doxycycline bij personen die door (Europese) teken gebeten zijn. Erythema migrans manifesteert zich bij slechts een gering percentage van de gebeten personen en is gemakkelijk te herkennen en te behandelen. In geval van een tekenbeet is het belangrijk om de patiënt gerust te stellen en deze te informeren over de klinische tekenen van erythema migrans. Een manifest erythema migrans kan adequaat behandeld worden met doxycycline 200 mg/dag of amoxicilline 2 g/dag gedurende 14 dagen 2-4.

Literatuur

1. SHAPIRO ED. Doxycycline for tick bites – not for everyone. N Engl J Med 2001;345:133-4.
2. http://www.dis.strath.ac.uk/vie/LymeEU/index.htm (geraadpleegd op 10 april 2002).
3. DE CORT P. Tekenbeten en Lyme-ziekte. Huisarts Nu 1999;28:144-7.
4. Lyme-ziekte. In: Protocollen infectieziekten editie 2001. Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektenbestrijding: Utrecht, 2001:262-72.