Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Franstalige redactie

Het nut van niet-steroïdale, anti-inflammatoire middelen (NSAID) voor lokaal gebruik kwam al herhaaldelijk ter sprake in Minerva, zowel voor de behandeling van artrose (meestal gonartrose (1-3)) als van acute pijn ten gevolge van een musculoskeletaal letsel (verstuiking, verrekking, overbelasting) (4). We wezen er ook op dat rekening houden met de voorkeur van de patiënt belangrijk kan zijn voor het effect van de behandeling (5).

De Cochrane Collaboration publiceerde in 2012 een meta-analyse over de werkzaamheid van NSAID’s voor lokaal gebruik (crème, gel, pleister, oplossing) bij volwassenen met musculoskeletale, chronische pijn sinds minstens 3 maanden (6). De auteurs legden de focus op studies van goede methodologische kwaliteit die minstens 2 weken duurden. Na een uitgebreide zoektocht in de literatuur en een strenge selectie, includeerden ze 34 studies (32 publicaties) met 7 688 patiënten. In 23 van deze studies vergeleek men een NSAID voor lokaal gebruik (met exclusie van salicylaten) met een placebo. Diclofenac is het best geëvalueerd. Alleen voor diclofenac volstonden de gegevens om dit NSAID in de meta-analyses te kunnen vergelijken met placebo. In al deze studies ging het om patiënten met gonartrose of artrose van de hand. Op basis van de studies met een goede methodologische kwaliteit die 8 tot 12 weken duurden, berekenden de auteurs de NNT voor een pijnreductie van minstens 50%. Met diclofenac in oplossing bedroeg deze NNT 6,4 (95% BI van 4,6 tot 10) en met diclofenac in gelvorm 11 (95% BI van 7,7 tot 17). Het verschil tussen de beide toedieningsvormen was statistisch niet significant. De gegevens van de andere NSAID’s voor lokaal gebruik versus placebo volstonden niet om een betrouwbaar NNT te berekenen.

De auteurs stelden geen verschil vast in werkzaamheid tussen de lokale en de orale toepassing van NSAID’s (5 studies met 1 735 patiënten; RR 1,02; 95% BI van 0,94 tot 1,11).

Op het vlak van veiligheid veroorzaakten de lokale NSAID’s meer lokale reacties (over het algemeen lichte huidreacties), maar geen toename van ernstige ongewenste effecten. Tussen de lokale NSAID’s en placebo was er geen verschil in gastro-intestinale ongewenste effecten, maar deze kwamen minder frequent voor bij lokaal gebruik dan bij oraal gebruik. Hoewel de systemische ongewenste effecten bij lokale toepassing van NSAID’s eerder zeldzaam lijken, kunnen ze wel ernstig zijn: dermatosen die zich ontwikkelen tot buiten het applicatiegebied, astma, gastro-intestinale bloeding, acuut nierfalen van immuno-allergische oorsprong of verergering van chronische nierinsufficiëntie (7).

Besluit

Deze systematische review bevestigt het mogelijke nut van de lokale toepassing van diclofenac 4 maal per dag gedurende 8 tot 12 weken voor de behandeling van gonartrose en artrose van de hand. De werkzaamheid is dezelfde als deze van diclofenac in orale vorm, maar de lokale toepassing heeft een beter (gastro-intestinaal) veiligheidprofiel. Over de andere NSAID’s voor lokaal gebruik kunnen we geen uitspraak doen, omdat het niveau van deze gegevens niet volstond.

Referenties

1. Chevalier P. Lokale NSAID's bij artrose. Minerva 2005;4(4):63-5.
2. Chevalier P. Topische NSAID's bij artrose. Minerva 2007;6(6):101.
3. Chevalier P. Lokaal of oraal ibuprofen voor pijnlijke knieartrose? Minerva 2008;7(4):62-3.
4. Chevalier P. Lokale NSAID’s voor acute pijn. Minerva online 28/01/2011.
5. Chevalier P. Lokaal of oraal ibuprofen: de keuze van de patiënt? Minerva 2008;7(5):80.
6. Derry S, Moore RA, Rabbie R. Topical NSAIDs for chronic musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev 2012, Issue 9.
7. Insuffisance rénale due aux AINS topiques. Rev Prescr 2001;21:676.