Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandstalige redactie

In een eerdere bespreking van Minerva (1,2) over de doeltreffendheid van griepvaccinatie bij rusthuispersoneel ter preventie van influenza en verwikkelingen van influenza bij rusthuisbewoners wezen we op de methodologische tekortkomingen van de bestaande studies. De mogelijke winst van griepvaccinatie bij rusthuispersoneel op mortaliteit en morbiditeit van rusthuisbewoners kon daarom niet onomstotelijk bewezen worden. Het personeel daarentegen had wel persoonlijk voordeel van de vaccinatie.

Recent werd een update van een Cochrane Review over dit thema gepubliceerd (3). Men weerhield de gegevens van drie cluster-gerandomiseerde klinische studies (n=5896). Voor specifieke uitkomstmaten zoals lage luchtweginfecties, hospitalisaties of sterfte door lage luchtweginfecties kon men geen effect van griepvaccinatie bij rusthuispersoneel aantonen. Deze systematische review hield geen rekening meer met uitkomstmaten zoals griepachtige infecties en totale mortaliteit. Studies (1 RCT en 1 cohortstudie) die alleen deze uitkomstmaten vermeldden werden dan ook niet geïncludeerd. Net voor deze aspecifieke uitkomstmaten vond men paradoxaal wel een positief effect (4,5). De Cochrane reviewers konden in de geïncludeerde studies geen informatie vinden over co-interventies zoals handhygiëne, gebruik van mondmaskers, vroege detectie van microbiologisch bewezen influenzagevallen, quarantaine maatregelen, gebruik van antivirale middelen, hospitalisatie van zieke bewoners en het thuishouden van ziek personeel. De reviewers besluiten dat er momenteel geen evidentie bestaat om rusthuispersoneel te vaccineren met de specifieke bedoeling om bewoners extra te beschermen. Er is volgens hen duidelijk nood aan nieuwe goed uitgevoerde RCT’s waarbij extra aandacht wordt gegeven aan het voorkomen van bias en waarbij de verschillende interventies met elkaar vergeleken worden.

Het besluit van deze Cochrane review  staat in schril contrast met andere reviews, die minder strikt zijn in hun inclusie-, uitkomst - en kwaliteitscriteria. Zo besluiten Ahmed et al (6) en Dolan et al (7) dat, hoewel de kwaliteit van de evidentie laag is, er toch voldoende argumenten zijn om aan te nemen dat het zinvol is rusthuispersoneel tegen influenza te vaccineren. Ze baseren zich hiervoor meestal op gunstige resultaten van aspecifieke uitkomstmaten zoals totale mortaliteit en niet bewezen griepgevallen in cohort- of case-control studies. Het feit dat er geen effect kan aangetoond worden op influenza gerelateerde uitkomstmaten en wel een effect op minder specifieke uitkomstmaten kan alleen verklaard worden door ongekende bias (4).

De huidige richtlijnen over griepvaccinatie in de VS (8) en België (9) adviseren om het volledige gezondheidspersoneel jaarlijks in te enten tegen influenza.  In sommige landen en instellingen is deze vaccinatie zelfs verplicht. Ook al zou de vaccinatie van gezondheidspersoneel enige doeltreffendheid aantonen, zal dit effect niet erg groot zijn. De toepassing van andere beschermende maatregelen, eventueel ook effectief tegen andere infecties, zijn minstens even belangrijk. We denken hierbij aan handhygiëne, vroege detectie van influenza en isolatie van zieken, vermijden van contact met zieke kinderen, verplicht thuis blijven van ziek personeel (10). Ook de doeltreffendheid van griepvaccinatie bij rusthuisbewoners zelf is nog onvoldoende onderbouwd (4,11).

Besluit

De huidige evidentie is van onvoldoende kwaliteit om de doeltreffendheid aan te tonen van griepvaccinatie bij rusthuispersoneel ter preventie van influenza, hospitalisatie of sterfte door pneumonie bij rusthuisbewoners. Het is aangewezen om voldoende aandacht te schenken aan andere preventiemaatregelen.

Referenties

1. Michiels B. Heeft influenzavaccinatie van rusthuispersoneel een effect op de bewoners? Minerva 2007;6(6):97-8.
2. Hayward AC, Harling R, Wetten S, et al. Effectiveness of an influenza vaccine programme for care home staff to prevent death, morbidity, and health service use among residents: cluster randomised controlled trial. BMJ 2006;333:1241.
3. Thomas RE, Jefferson T, Lasserson TJ. Influenza vaccination for healthcare workers who care for people aged 60 or older living in long-term care institutions. Cochrane Database Syst Rev 2013, Issue 7.
4. Michiels B, Govaerts F, Remmen R, et al. A systematic review of the evidence on the effectiveness and risks of inactivated influenza vaccines in different target groups. Vaccine 2011;29:9159-70.
5. Thomas RE, Jefferson T, Lasserson TJ. Influenza vaccination for healthcare workers who work with the elderly: systematic review. Vaccine 2010;16;29:344-56.
6. Ahmed F, Lindley MC, Allred N, et al. Effect of influenza vaccination of health care personnel on morbidity and mortality among patients: systematic review and grading of evidence. Clin Infect Dis 2014;58:50-7.
7. Dolan GP, Harris RC, Clarkson M, et al. Vaccination of healthcare workers to protect patients at increased risk of acute respiratory disease: summary of a systematic review. Influenza Other Respi Viruses 2013; 7 Suppl 2:93-6.
8. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Prevention and control of seasonal influenza with vaccines. MMWR Recomm Rep 2013; 62(RR-07):1-43.
9. Hoge Gezondheidsraad. Vaccinatie tegen seizoensgebonden griep - Winterseizoen 2012-2013. Advies van de Hoge Gezondheidsraad nr. 8888 (oktober 2012).
10. Michiels B. Niet-farmacologische preventie van influenza. Minerva online 28/11/2012. https://minerva-ebp.be/nl/review.asp?id=275
11. Jefferson T, Di Pietrantonj C, Al-Ansary LA, et al. Vaccines for preventing influenza in the elderly. Cochrane Database Syst Rev 2010, Issue 2.