Bij patiënten met chronische mechanische nekpijn was acupunctuur niet effectiever dan een elektrische simulatiebehandeling. Deze vaststelling bevestigde de besluiten van eerdere studies en meta-analyses (1).

Bij patiënten met chronische lagerugpijn had acupunctuur op korte termijn (minder dan zes weken) meer effect op pijn dan placebo of geen behandeling. Een effect op functionele mogelijkheden kon men iet aantonen. Acupunctuur was niet effectiever dan andere actieve behandelingen (medicatie, massage, vertebrale manipulatie of TENS) (2).

Bij patiënten met gonartrose gaf traditionele acupunctuur of ‘minimale’ acupunctuur (prikken naast de traditionele acupunctuurpunten) op korte termijn (acht weken) een betere reductie van pijn en groter herstel van de functionele mogelijkheden dan geen behandeling (patiënten op wachtlijst). Op basis van de beschikbare evidentie was het  niet mogelijk om een uitspraak te doen over de eventuele plaats van acupunctuur ten opzichte van andere behandelingen voor gonartrose (3).

Voor de eerstelijnsbehandeling van chronische hoofdpijn (in het bijzonder migraine) leek acupunctuur een positief effect te hebben (4). Omwille van de matige methodologische kwaliteit van deze studie was het echter niet mogelijk om betrouwbare conclusies te trekken.

In al deze publicaties is de veiligheid van acupunctuur niet voldoende geëvalueerd.

Ernst et al. publiceerden in 2011 een overzicht van alle systematische reviews over het effect van acupunctuur voor de behandeling van pijn (5). Hiervoor raadpleegden ze elf verschillende databanken (naast de klassieke ook zes Koreaanse en Chinese). Ze includeerden 57 systematische reviews, waarvan vier met een zeer goede methodologische kwaliteit. Drie van deze vier reviews includeerden echter studies met wisselende kwaliteit. Naast de werkzaamheid maakten ze aan de hand van patiëntenseries en case reports ook een samenvatting van de ernstige ongewenste effecten..

Behalve voor rugpijn en eventueel voor nekpijn, waren de resultaten van de reviews met goede kwaliteit contradictorisch. De auteurs geven echter geen cijfermateriaal, waardoor we de klinische relevantie van hun vaststellingen niet kunnen beoordelen. In het discussiegedeelte van hun artikel verwijzen Ernst et al. naar een RCT (2009) van zeer goede methodologische kwaliteit (6). In deze studie was sham-acupunctuur (acupunctuur met tandenstokers in plaats van naalden) even effectief als klassieke, geïndividualiseerde acupunctuur of als standaard acupunctuur voor de behandeling van chronische rugpijn. De drie vormen van acupunctuur hadden wel meer effect dan de gebruikelijke zorg. In welke mate het hier gaat om een werkelijk fysiologisch effect, een placebo-effect of een niet-specifiek effect is niet duidelijk.

De auteurs vonden 95 gevallen van ernstige ongewenste effecten (vooral meldingen van pneumothorax en infecties). Vijf hiervan waren fataal (4 door pneumothorax). Over de relatieve frequentie van deze gebeurtenissen is niets vermeld.

Besluit

Dit overzicht van systematische reviews over de werkzaamheid en veiligheid van acupunctuur voor de behandeling van pijn toont aan dat de resultaten van de verschillende reviews contradictorisch zijn en dat de methodologische kwaliteit van de originele studies vaak zwak  is. Bij gebrek aan cijfermateriaal is een conclusie uit deze studie onmogelijk.

Referenties

1. Kacenelenbogen N. Helpt acupunctuur bij chronische nekpijn? Minerva 2005;4(8):127-8.
2. Aertgeerts B. Acupunctuur voor lagerugpijn. Minerva 2006;5(3):40-2.
3. Kacenelenbogen N; Vanwelde A. Acupunctuur bij gonartrose. Minerva 2006;5(4):66-7.
4. Christiaens T. Helpt acupunctuur bij chronische hoofdpijn? Minerva 2005;4(8):121-2.
5. Ernst E, Lee MS, Choi TY. Acupuncture: does it alleviate pain and are there serious risks? A review of reviews. Pain 2011;152:755-64.
6. Cherkin DC, Sherman KJ, Avins AL, et al. A randomized trial comparing acupuncture, simulated acupuncture, and usual care for chronic low back pain. Arch Intern Med 2009;169:858-66.