Na het ontdekken van prostaatkanker zijn er verschillende therapeutische opties mogelijk: onmiddellijk radicale prostatectomie als curatieve behandeling, een actief afwachtend beleid met de mogelijkheid om tijdig curatief in te grijpen bij progressie of een afwachtend beleid (watchful waiting of conservatieve behandeling) met hormonale behandeling bij progressie (metastasen). Minerva publiceerde reeds verschillende duidingen van studies over de behandeling van prostaatkanker. De belangrijkste boodschappen van deze duidingen bundelden we onlangs in de bespreking van een studie die een conservatieve behandeling vergeleek met een actief afwachtend beleid bij prostaatkanker met laag of intermediair risico (stadia T1 of T2, maximale Gleason-score van 7, PSA <20 ng/ml) (1,2). We besloten toen dat een afwachtende houding bij gelokaliseerde prostaatkanker (Gleason-score ≤7 en stadia T1 of T2) een gerechtvaardigde optie kan zijn in vergelijking met een curatieve onmiddellijke behandeling.

De Scandinavische SPCG-4-studie vond plaats bij mannen jonger dan 75 jaar met een levensverwachting >10 jaar, met een goed of matig gedifferentieerde prostaatkanker, een PSA <50, een diagnose op basis van symptomen, niet op basis van screening door het bepalen van PSA, en met een palpabele tumor bij 80% van de mannen (3). De populatie van deze studie had dus een hoger risico dan een populatie met een diagnose op basis van PSA-screening. In 2008 publiceerden de auteurs de resultaten van de SPCG-4-studie na elf jaar: kankergerelateerde mortaliteit van 17,9% bij afwachtend beleid ten opzichte van 12,5% bij prostatectomie (RR 0,65; 95% BI van 0,45 tot 0,94).

In 2011 publiceerden de auteurs hun resultaten na een gemiddelde opvolgingsduur van 12,8 jaar (4). Het relatief risico van sterfte na prostatectomie versus afwachtend beleid bedroeg 0,75 (95% BI van 0,61 tot 0,92; p=0,007). Voor prostaatkankergerelateerde mortaliteit bedroeg de absolute risicoreductie 6,1% (95% BI van 0,2 tot 12,0) en het relatieve risico 0,62 (95% BI van 0,44 tot 0,87; p=0,01), met een NNT van 15 in de totale groep en van 7 bij mannen jonger dan 65 jaar. De initiële PSA-waarde (<10 of ≥10 ng/ml) of Gleason-score (<7 of ≥7) had geen invloed op de resultaten. In de subgroepanalyses daarentegen zag men geen winst voor de verschillende uitkomstmaten bij mannen ouder dan 65 jaar. Deze subgroepanalyses waren echter initieel niet voorzien en zijn dus slechts hypothesevormend.

Bij de mannen die een prostatectomie ondergingen was het risico van kankergerelateerde sterfte zeven maal hoger in het geval van extracapsulaire uitbreiding.

Besluit

De resultaten van deze studie tonen aan dat radicale prostatectomie op langere termijn (15 jaar) gunstiger is dan een afwachtend beleid voor de behandeling van prostaatkanker, zeker bij mannen jonger dan 65 jaar met matig tot goed gedifferentieerde kanker, waarvan de diagnose gebaseerd is op klinische symptomen en niet op screening door bepaling van het PSA.

Referenties

1. Chevalier P. Prostaatkanker: conservatieve of onmiddellijke behandeling. Minerva online 28/01/2011.
2. Stattin P, Holmberg E, Johansson JE, et al. Outcomes in localized prostate cancer: National prostate cancer register of sweden follow-up study. J Natl Cancer Inst 2010;102:950-8.
3. Bill-Axelson A, Holmberg L, Filén F, et al. Radical prostatectomy versus watchful waiting in localized prostate cancer: the Scandinavian prostate cancer group-4 randomized trial. J Natl Cancer Inst. 2008;100:1144-54.
4. Bill-Axelson A, Holmberg L, Ruutu M, et al; SPCG-4 Investigators. Radical prostatectomy versus watchful waiting in early prostate cancer. N Engl J Med 2011;364:1708-17.