Indien voor de behandeling van acute otitis media (OMA) een antibioticum nodig is, beveelt de Belgische BAPCOC-gids voor anti-infectieuze behandeling een behandelingsduur aan van vijf tot zeven dagen (1). Deze aanbeveling is gebaseerd op de resultaten van twee meta-analyses waarin een korte behandelingsduur effectief is gebleken (Pichichero 1997 (2) en Kozyrskyi 1998 (3)). De auteurs besloten dat het effect van vijf dagen behandelen met antibiotica hetzelfde was als acht tot tien dagen behandelen. De aanbeveling van BAPCOC is ook gebaseerd op de vaststelling dat langer dan vijf dagen behandelen met bèta-lactamantibiotica de kans op dragerschap van resistente S. pneumoniae verhoogt (4).

Ongeveer dezelfde auteursgroep van de meta-analyse uit 1998 publiceerde in 2010 een nieuw systematisch literatuuroverzicht. In dit onderzoek evalueren ze de duur van antibioticabehandelingen bij kinderen van max. achttien jaar (5). Ze vergeleken het effect van minimum 48 u tot maximum zeven dagen antibiotica rechtstreeks met behandelingen van minstens zeven dagen (49 RCT’s, n=12 045). Het besluit was deze keer anders: bij de korte antibioticabehandeling was het risico van therapiefalen groter (geen klinische genezing, opstoot of recidief van OMA in de maand na het starten met antibiotica) dan bij de langere behandeling (21% versus 18%): absoluut verschil van 3%, OR van 1,34 met 95% BI van 1,15 tot 1,55. De winst was significant bij evaluatie na 8 tot 19 dagen, maar niet bij evaluaties na 20 tot 30 dagen, 30 tot 45 dagen en na drie maanden of langer. De korte behandeling veroorzaakte echter duidelijk minder ongewenste gastro-intestinale effecten (OR 0,72 met 95% BI van 0,60 tot 0,87). De auteurs besluiten dat  minstens zeven dagen antibiotica leidde tot een beetje winst op korte termijn, die men moet afwegen tegen de ongewenste effecten van een langere antibioticakuur bij kinderen.

Enkele beschouwingen zijn hier zeker op hun plaats. Bij analyse van de verschillende studies blijkt dat er zelden (3/16 in de belangrijkste meta-analyse) een significant verschil was tussen de twee groepen. Het vastgestelde verschil was dus te wijten aan het effect van het groeperen van de gegevens. De statistische heterogeniteit was gering (I² =28%). De klinische heterogeniteit is echter een groot probleem bij het interpreteren van de resultaten voor de praktijk. Bij de korte behandelingen (dikwijls drie dagen) gebruikte men meestal azithromycine en bij de lange behandelingen was dit amoxicilline/clavulaanzuur gedurende tien dagen. Slechts één studie vergeleek een verschillende behandelingsduur (drie dagen versus tien dagen) met hetzelfde antibioticum (amoxicilline), zonder enig significant verschil (6). Talrijke studies onderzochten ceftriaxon (IM), cefaclor (op zich minder actief tegen pneumokokken dan amoxicilline), of een ander cefalosporine gedurende vijf dagen. Uit deze meta-analyse kunnen we dus geen enkele nuttig besluit trekken voor de praktijk wat betreft de duur van een antibioticumbehandeling.

Besluit

Deze meta-analyse brengt geen argumenten aan om de huidige aanbeveling waarbij men aanraadt om bij kinderen met OMA indien nodig amoxicilline gedurende vijf tot zeven dagen toe te dienen, in vraag te stellen.

Referenties

1. Belgische gids voor anti-infectieuze behandeling in de ambulante praktijk. BAPCOC. Editie 2008.
2. Pichichero ME, Cohen R. Shortened course of antibiotic therapy for acute otitis media, sinusitis and tonsillopharyngitis. Pediatr Infect Dis J 1997;16:680-95.
3. Kozyrskyj AL, Hildes-Ripstein E, Longstaffe SE, et al. Treatment of acute otitis media with a shortened course of antibiotics: a meta-analysis. JAMA 1998;279:1736-42.
4. Guillemot D, Carbon C, Balkau B, et al. Low dosage and long treatment duration of beta-lactam: risk factors for carriage of penicillin-resistant Streptococcus pneumoniae. JAMA 1998;279:365-70.
5. Kozyrskyj AL, Klassen TP, Moffatt M, Harvey K. Short-course antibiotics for acute otitis media. Cochrane Database Syst Rev 2010, Issue 9.
6. Chaput de Saintonge DM, Levine DF, Savage IT, et al.Trial of three-day and ten-day courses of amoxycillin in otitis media. Br Med J (Clin Res Ed) 1982;284:1078-81.