Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandstalige redactie

Al verschillende keren werd in Minerva gesproken over het effect van oseltamivir (naast zanamivir) voor de behandeling van influenza bij volwassenen (1-4). We baseerden onze bespreking meestal op de resultaten van een Cochrane systematische review (5). Telkens opnieuw kwam naar voor dat de klinische winst vooral bewezen is bij gezonde volwassenen en dat de nadelen zoals het risico van overbehandeling en resistentievorming (6), de hoge kostprijs en de ongewenste effecten groter zijn dan de voordelen. Over de preventie van griepcomplicaties door gebruik van antivirale middelen bij gezonde volwassenen en hoogrisicopopulaties, spraken verschillende reviews elkaar tegen (5,7-10). Aan de grondslag van deze controverse lag het feit dat veel studieresultaten ongepubliceerd bleven. De Cochrane research group heeft een poging ondernomen om dit euvel grondig aan te pakken door op zoek te gaan naar de volledige klinische studierapporten, wat tot op heden nog niet volledig is afgerond.

Een andere onafhankelijke onderzoeksgroep heeft de oefening opnieuw gedaan en specifiek gekeken naar alle evidentie (inclusief de niet-gepubliceerde RCT’s) over het klinische effect van oseltamivir op de duur van de symptomen, het voorkomen van griepcomplicaties en hospitalisaties bij volwassenen met vermoeden van influenza (intention-to-treat- of ITT-populatie) of bewezen influenza (intention-to-treat influenza infected) (11). Hiervoor hebben zij naast de klassieke zoektocht in online databanken (Medline, Cochrane database of systematic reviews en Cochrane controlled trial register), ook klinische studierapporten opgevraagd bij Roche. Uiteindelijk werden 11 studies (3 gepubliceerde en 8 niet-gepubliceerde RCT’s) met 4 769 deelnemers geïncludeerd. In tegenstelling met de Cochrane reviews (5) kregen de meeste studies een hoge JADAD-kwaliteitsscore toebedeeld. Voor de ITT-populatie (met vermoeden van influenza) stelde men een verkorting vast van de duur van de symptomen met 20,7 uur (95% BI van 13,3 tot 28uur). Er kon geen significant verschil gevonden worden voor het aantal hospitalisaties. Pneumonie kwam wel significant minder voor in de behandelde subgroep met bewezen influenza (-0,9%; 95% BI van -0,1% tot -1,7%; NNT=111), maar niet in de ITT-populatie. Ook voor bronchitis, otitis, sinusitis en pneumonie samen werden er minder antibiotica voorgeschreven in de behandelde subgroep met bewezen influenza. Dit effect verdween wanneer bronchitis werd weggelaten (behoeft in feite geen antibioticum). Voor al deze complicaties werden er echter geen gegevens gevonden in de ITT-populatie. De Cochrane reviewers (5) waren tot dezelfde resultaten gekomen voor wat betreft verkorting van de symptoomduur en afwezigheid van effect op hospitalisatie. Over pneumonie en andere infecties als complicatie van influenza hebben zij nog geen resultaten gepubliceerd wegens een gebrek aan juiste en volledige gegevens. De auteurs van de Cochrane review stellen expliciet dat alleen uitspraken over de intention-to-treat groep valide zijn. Bij de analyse van subgroepen werd immers de randomisatie doorbroken en bovendien was er in de oseltamivirgroep een lagere kans om getest te worden voor influenza (5).

Besluit

Deze systematische review van gepubliceerde en niet-gepubliceerde studies geeft aan dat oseltamivir de duur van de griepsymptomen met minder dan 1 dag doet afnemen. In de intention to treat-populatie (met vermoeden van griep) was er geen gunstig effect op het voorkomen van pneumonie en hospitalisaties en evenmin van bronchitis, sinusitis en otitis. Deze studie doet evenmin een uitspraak over het nut van het gebruik van oseltamivir bij risicopopulaties.

Referenties

1. Michiels B. Neuraminidaseremmers tegen influenza (alle doelgroepen). Minerva online 28/10/2012.
2. Michiels B. Neuraminidaseremmers bij gezonde volwassenen. Minerva online 26/10/2010.
3. Michiels B. Antivirale middelen tegen influenza bij gezonde volwassenen. Minerva 2007;6(1):2-4.
4. Govaerts F, De Meyere M. Neuraminidaseremmers in de behandeling en preventie van influenza. Minerva 2005;4(1):6-8.
5. Jefferson T, Jones MA, Doshi P, et al. Neuraminidase inhibitors for preventing and treating influenza in healthy adults and children. Cochrane Database Syst Rev 2012, Issue 1.
6. Michiels B. Resistentie van influenza tegen neuraminidaseremmers. Minerva online 28/02/2012.
7. Kaiser L, Wat C, Mills T, et al. Impact of oseltamivir treatment on influenza-related lower respiratory tract complications and hospitalizations. Arch Intern Med 2003;163:1667-72.
8. Hernán MA, Lipsitch M. Oseltamivir and risk of lower respiratory tract complications in patients with flu symptoms: a meta-analysis of eleven randomized clinical trials. Clin Infect Dis 2011;53:277-9.
9. Cochrane Neuraminidase Inhibitors Review Team. Does oseltamivir really reduce complications of influenza? Clin Infect Dis 2011;53:1302-3.
10. Michiels B, Van Puyenbroeck K, Verhoeven V, et al. The value of neuraminidase inhibitors for the prevention and treatment of seasonal influenza: a systematic review of systematic reviews. PLoS One 2013;8:e60348.
11. Ebell MH, Call M, Shinholser J. Effectiveness of oseltamivir in adults: a meta-analysis of published and unpublished clinical trials. Fam Pract 2013;30:125-33.