Samenvatting

De auteurs stellen vast dat depressie een veel voorkomende aandoening is bij bejaarden. Zij doen hiervoor regelmatig een beroep op de gezondheidszorg. De mortaliteit bij depressie is eveneens vrij hoog. Nochtans zijn er geen systematische reviews die het effect nagaan van de verschillende therapieën voor bejaarden in de eerste lijn. In deze review wordt uitgaande van een (onderzoeks)vraag op systematische wijze gezocht naar originele studies die een antwoord kunnen geven op deze vraag. Hierbij worden de geraadpleegde databanken en de gebruikte analysemethoden vermeld. De gevonden resultaten en achtergrondkenmerken van de individuele studies worden op een expliciete wijze beoordeeld en geanalyseerd. Elke meta-analyse wordt in principe voorafgegaan door een systematische review.">systematische review werd gezocht naar niet alleen Engelstalige, maar ook Frans- en Duitstalige artikels gepubliceerd tussen 1980 en 1999. Vijf studies werden geselecteerd op basis van inclusiecriteria vooropgesteld door de 'Cochrane Effective Practice and Organisation of Care Review Group' 1. Hiervan onderzochten slechts twee studies enkel bejaarden, de drie andere includeerden naast bejaarden ook jongere patiënten. De auteurs vonden geen studies die het effect van psychotherapie evalueerden bij ouderen. De studies met antidepressiva waren van minder goede kwaliteit, eva lueerden slechts vier à acht weken en excludeerden bijna alle patiënten met comorbiditeit (fysisch, mentaal, gebruik van andere psychofarmaca). Daarom besluiten de auteurs dat er feitelijk geen echte besluiten kunnen worden getrokken voor de aanpak van depressie bij bejaarden in de eerste lijn. Niet alleen kan geen uitspraak worden gedaan over het effect van psychotherapie maar evenmin over het effect van antidepressiva: we weten niet of tricyclische antidepressiva of SSRI’s te verkiezen zijn.

Bespreking

Slechts twee studies met een bedenkelijke methode

 Er zijn heel wat methodologische bedenkingen te maken bij deze systematische review. Nergens wordt duidelijk het onderscheid gemaakt tussen mineure en majeure depressie, wat toch de basis vormt voor zowel clinici als onderzoekers 1,2. In de twee studies die enkel bejaarden includeren, wordt niet vermeld welke antidepressiva werden voorgeschreven. Ze werden beiden verricht in het Verenigd Koninkrijk waar het effect werd gemeten van 'Nurse outreach' en 'Care package, psychogeriatric team': we weten niet wat dit juist inhoudt noch of we dit kunnen extrapoleren naar de Belgische gezondheidsstructuur. In de eerste studie werden bij de interventiegroep twee keer zoveel antidepressiva voorgeschreven, en in de tweede studie zelfs vier keer meer.

Wat betekent dit voor de praktijk?

Steeds meer verwonderd stellen we vast dat we op grond van deze systematische review geen basis hebben om ons therapeutisch beleid te bepalen bij depressieve bejaarden in de eerste lijn.Tot op heden hebben we dit beleid vooral geëxtrapoleerd uit studies die handelden over volwassen patiënten uit alle leeftijdsklassen. De vraag is echter of dit verantwoord is 2. Langzaam komen er studies op gang die ons iets leren over de prognose van depressie bij bejaarden, over het voorkomen van recidieven en ook over de keuze van het juiste antidepressivum 3-6. Deze systematische review leert ons in elk geval dat we voor onze therapiekeuze bij depressieve bejaarden slechts een beroep kunnen doen op consensusteksten en klinische ervaring 2,5,7. Eén van de besluiten van de auteurs is dat er dringend nood is aan verdere studies, vooral met betrekking tot het effect van niet-farmacologische therapieën. Recent werd een Cochrane Review gepubliceerd waarin toch zeventien trials worden besproken, maar ook hier gaat het vooral over TCA’s, SSRI’s en MAOI’s 8. Deze drie groepen van antidepressiva zijn volgens de reviewers effectief en dienen minstens zes weken te worden toegediend. Er is weinig evidentie over de effectiviteit van TCA’s in lagere dosis.

Besluit

Deze systematische review besluit dat er onvoldoende goede studies zijn waarop een beleid bij depressieve bejaarden kan steunen. Een Cochrane Review toont aan dat TCA’s en SSRI’s effectief zijn. Er zijn onvoldoende studies om de plaats van psychotherapie te bepalen.We kunnen concluderen dat op basis van de huidige beschikbare wetenschappelijke literatuur er nog geen duidelijke richtlijnen over de aanpak van depressie bij ouderen kunnen worden geformuleerd.

Belangenvermenging/financiering

Dit onderzoek werd gefinancierd door de ‘Regional Office of the NHS Executive Trent’ (V.K.). Geen belangenvermenging vermeld.

1. Cochrane Effective Practice and Organisation of Care Review Group. The Data Collection Checklist. http://www.abdn.ac.uk/publichealth/hsru/epoc/checklist.98.doc [3/6/'99]
2. Geddes J, Butler R. Depressive disorders. Clin Evid 2002;7:867-82.
3. Cole MG, Bellavance F, Mansour A. Prognosis of depression in elderly community and primary care populations: a systematic review and meta-analysis. Am J Psychiatry 1999;156:1282-9.
4. Reynolds CF, Frank E, Perel JM, et al. Nortriptyline and interpersonal psychotherapy as maintenance therapies for recurrent major depression – a randomized controlled trial in patients older than 59 years. JAMA 1999;281:39-45.
5. De Meyere M. Onderhoudsbehandeling van depressie bij ouderen. Huisarts Nu (Minerva) 2000;29(3):153-7.
6. Livingston M, Livingston H. New antidepressants for old people? The evidence that newer drugs are much better than the old is thin. BMJ 1999;318:1640-1.
7. Het doelmatig gebruik van antidepressiva. Teksten van de deskundigen. Deel 1 en 2. Consensusvergadering 14 maart 2000. Brussel: RIZIV, 2000.
8. Wilson K, Mottram P, Sivanranthan A, Nightingale A. Antidepressants versus placebo for the depressed elderly (Cochrane Review). In: The Cochrane Library, Issue 4, 2002. Oxford: Update Software.