Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Nederlandstalige redactie

In een vorige duiding van Minerva besloten we reeds dat matig gebruik van koffie de incidentie van type 2 diabetes vermindert (1). Over het gebruik van koffie en cardiovasculaire risico’s lopen de bevindingen uiteen. De kans op hospitalisatie of overlijden tengevolge van hartfalen zou 17% hoger liggen bij mannen die dagelijks minstens 5 koppen koffie drinken in vergelijking met niet-koffiedrinkers (2). Een andere studie bedeelt koffie een beschermende rol toe tegen hartfalen (3). Tot overmaat van verwarring is er dan weer volgens bepaalde auteurs geen vuiltje aan de lucht: wel of geen koffie, het maakt niet uit (4,5). Al deze studies waren eerder kleinschalig en hadden waarschijnlijk onvoldoende ‘power’ om een verband te kunnen aantonen.

Mostofsky et al deden een literatuuronderzoek naar relevante studies over koffie en hartfalen (6). Ze gingen terug tot 1966 en zochten in meerdere gegevensbanken (CINAHL, Embase, Pubmed). Ook de referentielijsten van de geselecteerde studies werden nagekeken. Uiteindelijk includeerden ze vijf prospectieve cohortstudies die odds ratio’s of incidenties (met 95% betrouwbaarheidsinterval) over hartfalen en mortaliteit rapporteerden. De studies waren gepubliceerd tussen 2001 en 2011 en hadden betrekking op 6 522 gevallen van hartfalen bij 140 220 deelnemers. De auteurs stelden een J-vormig verband vast tussen het drinken van koffie en het optreden van hartfalen: matig koffiegebruik vermindert de kans op hartfalen terwijl hogere hoeveelheden geen invloed meer hebben (zie tabel).

Tabel. Relatief risico met 95% BI voor hartfalen in functie van de hoeveelheid gedronken koffie met 0 tassen koffie/dag als referentie.

Uit de tabel blijkt dat de inverse relatie tussen koffiedrinken en hartfalen maximaal bij 4 koppen per dag ligt (11% minder risico). Er was geen verschil tussen mannen en vrouwen en ook een voorgeschiedenis van hartinfarct of diabetes mellitus had geen invloed op het resultaat. De meeste studies corrigeerden voor tal van factoren: naast cardiovasculaire risico’s en diabetes, ook voor obesitas, roken, fysieke inactiviteit, alcoholgebruik, drinken van thee en de wijze van koffie bereiden. Alle studies werden in Skandinavië uitgevoerd: vier in Zweden en één in Finland. Dat maakt de interpretatie van de resultaten wat moeilijk. Er wordt aangenomen dat het meestal ging om gecaffeïneerde koffie, maar de sterkte (concentratie) kan verschillen in functie van de bereiding. Ook het gebruik van koffie uitdrukken als het aantal tassen per dag maakt de maatstaf afhankelijk van de grootte van de tas: die wordt hier verondersteld tussen de 125 en 150 ml te bedragen. Tenslotte blijft ook de rol van hypertensie in het verband koffie-hartfalen onduidelijk. De literatuur blaast warm en koud over de invloed van koffie op bloeddruk. Een recente meta-analyse wijst op een lichte stijging van de bloeddruk, maar na meer dan drie tassen per dag bleek er geen risico meer te bestaan (7).

Besluit

Een meta-analyse van prospectieve cohortstudies suggereert dat de incidentie van hartfalen daalt bij matig (± vier tassen per dag) koffiegebruik.

Referenties

1. Laekeman G. Beschermt koffie tegen diabetes? Minerva 2005;4(6):89-91.
2. Wilhelmsen L, Rosengren A, Eriksson H, Lappas G. Heart failure in the general of men – morbidity, risk factors and prognosis. J Intern Med 2001;249:253-61.
3. Mukamal KJ, Hallqvist J, Hammar N, et al. Coffee consumption and mortality after acute myocardial infarction: the Stockholm Heart Epidemiology Program. Am Heart J 2009;157: 495-501.
4. Ahmed HN, Levitan EB, Wolk A, Mittleman MA. Coffee consumption and risk of heart failure in men: an analysis from the Cohort of Swedish Men. Am Heart J 2009;158:667-72.
5. Levitan EB, Ahmed HN, Mittleman MA, Wolk A. Coffee consumption and incidence of heart failure in women. Circ Heart Fail 2011;4: 414-8.
6. Mostofsky E, Rice MS, Levitan EB, Mittleman MA. Habitual coffee consumption and risk of heart failure: a dose-response analysis. Circ Heart Fail 2012;5401-5.
7. Zhang Z, Hu G, Caballero B, et al. Habitual coffee consumption and risk of hypertension: a systematic review and meta-analysis of prospective observational studies. Am J Clin Nutr 2011;93:1212-9.