In 2013 publiceerde Minerva een korte bespreking van een cohortstudie die bij veteranen met hypercholesterolemie (primaire en secundaire preventie) een gunstig effect aantoonde van intense fysieke training zonder statinegebruik (1,2). Het gunstige effect werd nog versterkt door de combinatie met een statine. Fysieke training zonder statinegebruik had meer effect dan statinegebruik zonder fysieke training.

Bij de bespreking van een RCT in 2009 over fysieke activiteit bij hartfalen, verwezen we ook naar meta-analyses die het nut onderzochten van fysieke training bij hartfalen (3,4). We besloten dat fysieke training de overleving verbetert en het aantal hospitalisaties vermindert bij personen van ongeveer 60 jaar oud met hartfalen (de klinische relevantie is echter twijfelachtig).

Naci en Ioannidis publiceerden in 2013 in de BMJ een meta-epidemiologische studie om het effect van fysieke training te vergelijken met het effect van geneesmiddelen op mortaliteit (5). De auteurs combineerden de gegevens van de meta-analyses en van 3 recente studies in netwerkmeta-analyses volgens het random effects model. Ze poolden de resultaten van 305 RCT’s (339 274 deelnemers), waarvan 57 studies het effect van oefeningen op mortaliteit onderzochten (14 716 deelnemers).

De methodologische kwaliteit van deze studie is goed. De auteurs konden o.m. geen inconsistentie vaststellen tussen directe en indirecte vergelijkingen.

Voor de secundaire preventie van coronaire hartziekte en de preventie van diabetes was er geen statistisch significant verschil tussen fysieke training en medicamenteuze interventie. Bij rehabilitatie na een CVA is fysieke training werkzamer dan geneesmiddelen: OR versus anticoagulantia van 0,09 (95% credibiliteitsinterval van 0,01 tot 0,70 en OR versus plaatjesremmers van 0,10 (95% credibiliteitsinterval van 0,01 tot 0,62).

Fysieke training was minder effectief dan diuretica voor de behandeling van hartfalen: OR van 4,11 (95% credibiliteitsinterval van 1,17 tot 24,76).

Volgens de auteurs suggereert de evidentie dat fysieke training en veel geneesmiddeleninterventies vaak een gelijklopend effect hebben op het vlak van mortaliteit bij de secundaire preventie van coronaire hartziekte, revalidatie na CVA, behandeling van hartfalen en de preventie van diabetes, maar ze wijzen erop dat het suggesties blijven gezien het beperkte aantal studies. Ze halen zelf nog enkele beperkingen van hun onderzoek aan: verschillende onderzoekssettings, pathologieën met variabele graad van ernst, verschillende vormen van fysieke training, medicamenteuze behandelingen in de groepen met fysieke training als interventie. Deze studie biedt dus geen meerwaarde boven de soms tegengestelde resultaten van de te zeldzame studies over niet-medicamenteuze interventies.

Besluit

Deze meta-epidemiologische studie is gebaseerd op een klein aantal studies. De resultaten suggereren dat fysieke training en medicamenteuze interventies een gelijklopend effect hebben op het vlak van mortaliteit bij rehabilitatie na een CVA, secundaire preventie na coronaire hartziekte en preventie van diabetes.

Referenties

1. Hypercholesterolemie bij veteranen: fysieke oefeningen, statines of beide? Minerva online 15/11/2013.
2. Kokkinos PF, Faselis C, Myers J, et al. Interactive effects of fitness and statin treatment on mortality risk in veterans with dyslipidaemia: a cohort study. Lancet 2013;381:394-9.
3. Van Royen P. Fysieke activiteit bij hartfalen: veilig en effectief? Minerva 2010;9(3);34-5.
4. O’Connor CM, Whellan DJ, Lee KL, et al; HF-ACTION Investigators. Efficacy and safety of exercise training in patients with chronic heart failure: HF-ACTION randomized controlled trial. JAMA 2009;301:1439-50.
5. Naci H, Ioannidis JP. Comparative effectiveness of exercise and drug interventions on mortality outcomes: meta epidemiological study. BMJ 2013;347:f5577.