Naast gezonde voeding en medicatie is lichaamsbeweging één van de basispeilers voor een doeltreffende diabetesbehandeling. In Minerva werd dan ook al meermaals een bespreking opgenomen die het belang van lichaamsbeweging aantoont, zowel om diabetes te voorkomen (1-6), te behandelen (7,8) als complicaties van diabetes te voorkomen (9,10).

Minder duidelijk is echter hoe belangrijk het aandeel van lichaamsbeweging is voor de preventie en de behandeling van diabetes en welke aard van lichaamsbeweging er precies noodzakelijk is om een daling van HbA1c te bekomen.

Een recente systematische review (11) met meta-analyse vergeleek het effect van gestructureerde oefentherapie (aëroob en/of weerstandstraining) met bewegingsadvies (al dan niet gecombineerd met dieetadvies) op verandering van HbA1c bij patiënten met type 2-diabetes. De auteurs includeerden 47 RCT’s (8 538 patiënten) met een minimale interventieduur van 12 weken. Met behulp van een random effects model werd een gewogen gemiddeld verschil in HbA1c tussen de interventie- en controlegroepen berekend. In vergelijking met een controlegroep kon gestructureerde training (N=23 studies) een daling van HbA1c veroorzaken van -0,67 % (95% BI van -0,84% tot -0,49%; I² 91,3%). Zowel gestructureerde aërobe oefeningen (-0,73%; 95 BI van -1,06% tot -0,40%; I² 92,8) als gestructureerde weerstandstraining (-0,57%; 95% BI van -1,14% tot -0,01%; I² 92,5%) als een combinatie van beide (-0,51%; 95% BI van -0,79% tot -0,23%; I² 67,5%) leidden tot een gunstig resultaat. De auteurs voerden ook een regressieanalyse uit waarin aangetoond werd dat een oefenprogramma van gedurende minstens 150 minuten per week resulteerde in een HbA1c-daling van 0,89%, terwijl minder dan 150 minuten oefenen per week een daling van slechts 0,36% gaf. Alleen een combinatie van bewegingsadvies en gezonde voeding leidde tot een HbA1c-daling (-0,58%; 95% BI van -0,74% tot -0,43%; I² 57,5%). Er kon geen HbA1c-daling aangetoond worden met bewegingsadvies alleen.

We kunnen ons de vraag stellen of de daling van HbA1c met gestructureerde oefentherapie klinisch relevant is. Voor de praktijk was het misschien nuttiger geweest om ook het effect op andere uitkomstmaten zoals gebruik van antidiabetica of percentage patiënten met gecontroleerde glycemie (HbA1c < 8%) te evalueren. Wat ook opvalt is de belangrijke heterogeniteit tussen de studies waardoor het resultaat van de meta-analyse minder nauwkeurig is. Waarschijnlijk is het netto-effect van oefentherapie afhankelijk van het feit of ook andere interventies uitgevoerd worden. Zo toonde een recente RCT (12) met 593 patiënten aan dat de meerwaarde van een gestructureerd oefenprogramma te verwaarlozen is wanneer patiënten reeds een intensieve dieetinterventie krijgen.

Besluit

Deze systematische review en meta-analyse toont aan dat gestructureerde oefentherapie het HbA1c kan doen dalen bij patiënten met type 2-diabetes. De aard van de geleverde inspanning (aërobe oefeningen, weerstandstraining of een combinatie) beïnvloedt het resultaat niet. Oefeningen gedurende minstens 150 minuten per week geven een aanzienlijk beter resultaat dan minder intensieve oefenprogramma’s. Het netto-effect van oefentherapie is afhankelijk van het feit of ook andere interventies uitgevoerd worden.

Referenties

1. De Cort P. Het langetermijneffect van leefstijlaanpassingen bij personen met gestoorde glucosetolerantie. Minerva 2010;9(3):30-1.
2. Li G, Zhang P, Wang J, et al. The long-term effect of lifestyle interventions to prevent diabetes in the China Da Qing Diabetes Prevention Study: a 20 year follow-up study. Lancet 2008;371:1783-9.
3. Wens J. Effect van metformine en leefstijlinterventies op ‘metabool syndroom’. Minerva 2006;5(2):23-6.
4. Orchard TJ, Temprosa M, Goldberg R et al. The effect of metformin and intensive lifestyle intervention on the metabolic syndrome: The Diabetes Prevention Program randomized trial. Ann Intern Med 2005;142:611-9.
5. Wens J. Kan een gezonde leefstijl diabetes voorkomen? Minerva 2002;31(1):45-7.
6. Tuomilehto J, Lindström J, Eriksson JG, et al. Prevention of type 2 diabetes mellitus by changes in lifestyle among subjects with impaired glucose tolerance. N Engl J Med 2001;344:1343-50.
7. Wens J. Sporten verbetert de HbA1c bij patiënten met type 2-diabetes. Minerva online 28/9/2011.
8. Church TS, Blair SN, Cocreham S, et al. Effects of aerobic and resistance training on hemoglobin A1c levels in patients with type 2 diabetes: a randomized controlled trial. JAMA 2010;304:2253-62 (with correction in vol. 305, p. 892).
9. Wens J. Invloed van een multifactoriële interventie op mortaliteit bij type 2-diabetes. Minerva 2008;7(7):106-7.
10. Gaede P, Lund-Andersen H, Parving HH, Pedersen O. Effect of a multifactorial intervention on mortality in type 2 diabetes. N Eng J Med 2008;358:580-91.
11. Umpierre D, Ribeiro PA, Kramer CK, et al. Physical activity advice only of structured exercise training and association with HbA1c levels in type 2 diabetes. JAMA 2011;305:1790-9.
12. Andrews RC, Cooper AR, Montgomery AA, et al. Diet of diet plus physical activity versus usual care in patients with newly diagnosed type 2 diabetes: the Early ACTID randomised controlled trial. Lancet 2011;378:129-39.