Tekst onder de verantwoordelijkheid van de Franstalige redactie

In de RE-LY-studie onderzochten Connolly et al. het nut van dabigatran voor de preventie van trombo-embolie (CVA en systemische embolie) bij patiënten met niet-valvulaire voorkamerfibrillatie en met een verhoogd risico van CVA (1). Deze studie is besproken in Minerva (2). Op het vlak van werkzaamheid was 2 x 110 mg dabigatran niet inferieur aan warfarine (met minder kans op bloedingen) en was 2 x 150 mg dabigatran superieur aan warfarine (zonder verschil in bloedingsrisico). Verschillende patiënten namen tegelijkertijd ook aspirine: 19,6% in de dabigatrangroep en 20,7% in de warfarinegroep. Op basis van de gegevens in de oorspronkelijke publicatie konden de auteurs de invloed van deze co-behandeling met aspirine niet nagaan.

In 2013 publiceerden de auteurs een subgroepanalyse met de gegevens over de co-behandelingen die in de oorspronkelijke publicatie niet vermeld waren (3). In de loop van de RE-LY-studie nam 38,4% van de 18 113 patiënten tegelijkertijd ook aspirine of clopidogrel.

Dabigatran 2 x 110 mg was niet inferieur aan warfarine voor de preventie van trombo-embolie, of de patiënten anti-aggregantia namen of niet (p=0,738 voor de interactie). Het risico van majeure bloedingen was lager bij de patiënten zonder anti-aggregantia als co-behandeling (HR 0,79; 95% BI van 0,64 tot 0,96) en statistisch randsignificant bij de patiënten met deze co-behandeling (HR 0,82; 95% BI van 0,67 tot 1,00).

Dabigatran 2 x 150 mg was niet superieur aan warfarine voor de preventie van trombo-embolie bij de patiënten die tegelijkertijd een anti-aggregans gebruikten (HR 0,80; 95% BI van 0,59 tot 1,08) en superieur bij de patiënten zonder deze co-behandeling (HR 0,52; 95% BI van 0,38 tot 0,72). Het risico van majeure bloedingen was gelijk aan het risico bij warfarinegebruik, onafgezien van de al dan niet gelijktijdige inname van anti-aggregantia.

Bij simultaan gebruik van één antiaggregans lijkt het risico van majeure bloedingen toe te nemen (HR 1,60; 95% BI van 1,42 tot 1,82) en bij 2 anti-aggregantia nog meer (HR 2,31; 95% BI van 1,79 tot 2,98). Het absolute risico van majeure bloedingen was hoger met dabigatran 2 x 110 mg dan met dabigatran 2 x 150 mg.

Besluit

De resultaten van deze subgroepanalyse van de RE-LY-studie die dabigatran vergelijkt met warfarine bij voorkamerfibrillatie, toont aan dat de associatie met aspirine en/of clopidogrel het risico van bloedingen verhoogt zowel in de dabigatrangroep als in de warfarinegroep. In absolute cijfers neemt het risico toe naarmate de dosis van dabigatran verhoogt. Deze toename van het bloedingsrisico is een element om in overweging te nemen bij de start van een anticoagulerende behandeling.

Referenties

1. Connolly SJ, Ezekowitz MD, S. Yusuf, et al; RE-LY Steering Committee and Investigators. Dabigatran versus warfarin in patients with atrial fibrillation. N Engl J Med 2009;361:1139-51
2. Chevalier P. Dabigatran of warfarine bij voorkamerfibrillatie? Minerva 2010;9(5):58-9.
3. Dans AL, Connolly SJ, Wallentin L, et al. Concomitant use of antiplatelet therapy with dabigatran or warfarin in the Randomized Evaluation of Long-Term Anticoagulation Therapy (RE-LY) trial. Circulation 2013;127:634-40.